İnkılap Tarihi

1.Dünya Savaşı Nedenleri Gelişimi ve Sonuçları

1.Dünya Savaşı Nedenleri Gelişimi ve Sonuçları, konu anlatımı 8. Sınıf İnkılap Tarihi kitap ve ders notları kullanılarak derlenmiştir.

1.Dünya Savaşı’nın Nedenleri

Avrupa’da 19. yüzyılda yaşanan önemli gelişmeler ve sanayileşmenin hız kazanması Avrupa’yı dünyanın sermaye, sanayi ve üretim merkezi haline getirdi. Fransız İhtilali’nin yaydığı milliyetçilik akımı bu kıtadaki kuvvetler dengesini büyük ölçüde değiştirdi. Yeni “ulus devletler” ortaya çıktı. Ayrıca bu dönemde 1870’te İtalya, 1871’de Almanya siyasi birliklerini tamamlayarak sömürgeciliğe yöneldi. Böylece Avrupa’da kuvvetler dengesini etkileyecek iki önemli güç ortaya çıktı.

1. Dünya Savaşı Sırasında Avrupa
1. Dünya Savaşı Sırasında Avrupa

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra İngiltere, Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğünü savunma politikasından vazgeçti. Osmanlı Devleti’nin parçalanması için çaba gösteren devletlerle iş birliği yapmaya başladı. 1878’de Rus işgali tehlikesi karşısında Kıbrıs’ın idaresi geçici olarak İngiltere’ye devredildi. İngilizler 1882’de ise Mısır’ı işgal etti.

Padişah 2. Abdülhamit, Osmanlı Devleti’nin tek başına ayakta kalmasının mümkün olamayacağını anladı. Siyasi birliğini tamamlayan Almanya ile yakınlaşan Osmanlı Devleti, bir denge politikası izlemeye başladı. Osmanlı Devleti son dönemlerde yaşadığı siyasi yalnızlıktan kurtulmak, yakın dönemde kaybettiği toprakları geri almak ve kapitülasyonları kaldırmak istiyordu. Böylece savaşın genel nedenleri arasında:

  • 1789 Fransız İhtilali ile yayılan milliyetçilik akımının etkisi
  • Sanayi İnkılabı’nın sonucunda ham madde ve pazar arayışının artması ve sömürgecilik yarışı
  • Devletler arası bloklaşma ve silahlanma yarışı yer almıştır.

Avrupa’da devletler arasındaki siyasi ve ekonomik çıkar çatışmalarının giderek artması bloklaşmaları ortaya çıkardı. Almanya’nın öncülüğünde Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve İtalya’nın katılımıyla Üçlü ittifak devletleri kuruldu (1882). Üçlü ittifak devletleri adı verilen karşı blok ise İngiltere’nin liderliğinde Fransa ve Rusya’nın bir araya gelmesiyle oluştu (1907).

1. Dünya Savaşı
İtilaf Devletleriİttifak Devletleri
Savaş Başlamadan Önceİngiltere, Fransa, RusyaAlmanya,Avusturya-Macaristan,İtalya
Savaş Başladıktan Sonraİngiltere, Fransa, Rusya, ABD, İtalya, Sırbistan, Belçika, Karadağ, Japonya, Romanya, YunanistanAlmanya, Avusturya-Macaristan, Osmanlı, Bulgaristan

20. yüzyılın başlarında, bloklar arasında giderek artan sömürgecilik rekabeti ve silahlanma yarışı bunalımı tırmandırdı. I. Dünya Savaşı’nın özel nedenleri şunlardır:

İNGİLTEREDünyanın en büyük sömürgeci devleti olması ve sömürgecilik yarışında rakibi olan Almanya’yla çıkar çatışması yaşaması
RUSYASlav ırkından ve Ortodoks mezhebinden olan milletleri Panslavizm politikasıyla bir bayrak altında toplamaya çalışması ve bu amaca ulaşabilmek için Balkanlarda Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ile çekişmesi, sıcak denizlere inme politikasını sürdürmesi
FRANSAİngiltere gibi büyük sömürgelere sahip olması ve 1871 Sedan Savaşı’nda kaybettiği Alsas-Loren Bölgesi’ni Almanya’dan geri almak istemesi
ALMANYAHızla gelişen sanayisine ham madde ve pazar bulabilmek için İngiltere’nin ve Uzak Doğu’daki Japonya’nın sömürgelerine göz dikmesi, Orta Doğu’ya ulaşmak amacıyla Osmanlı Devleti ile yakınlaşmak istemesi
İTALYASiyasi birliğini geç tamamlaması ve sömürgeler elde etmek için Akdeniz’de yayılma politikası izlemesi. Avusturya-Macaristan yönetiminde kalan topraklarını kurtarmayı amaçlaması
AVUSTURYA MACARİSTANRusya’nın Panslavizm politikasından rahatsız olması ve Balkan toplulukları üzerinde Rusya’ya karşı nüfuz kurma mücadelesine girişmesi

Savaşın Başlaması ve Gelişmesi

Avusturya-Macaristan veliahtı François (Franz) Ferdinand ve eşi, Saraybosna’yı ziyaretleri sırasında 28 Haziran 1914’te bir Sırp milliyetçisi tarafından öldürüldü. Bu olaydan sonra Avusturya-Macaristan, Sırbistan’a savaş ilan etti. Rusya, Sırbistan’ın; Almanya, müttefki Avusturya-Macaristan’ın yanında savaşa girdi. İngiltere ve Fransa müttefkleri Rusya’nın yanında yer alarak savaşa dahil oldu ve Avrupa’da savaş başladı.

İtalya ve ABD’nin 1. Dünya Savaşına Girişi

I. Dünya Savaşı öncesinde İttifak Devletleri içinde yer alan İtalya savaş başlayınca tarafsız kalmıştı. İtalya, Avusturya-Macaristan ile Balkanlar ve Adriyatik’te yaşadığı sorunlar nedeniyle İtilaf Devletleri’ne yakınlaştı. Asıl bütünleşme Londra Gizli Anlaşması ile gerçekleşti. Bu antlaşmaya göre İtalya, Osmanlı topraklarından On İki Ada ve Antalya yöresinin kendisine verilmesi karşılığında İtilaf Devletleri’nin yanında I. Dünya Savaşı’na girdi.

I. Dünya Savaşı başlarında tarafsız olan ABD, İtilaf Devletleri’ne silah satmakta ve maddi yardımda bulunmaktaydı. Bu durum savaşta dengeleri değiştirmekteydi. Almanlar, Atlas Okyanusu’nda Amerikan gemilerini denizaltılarla vurmaya başladılar. ABD bu saldırılar karşısında I. Dünya Savaşı’na girme kararı aldı. 2 Nisan 1917’de İtilaf Devletleri yanında savaşa girdi. İtilaf Devletleri, bu sayede Rusya’nın savaştan çekilmesiyle oluşan boşluğu ABD’nin kendi yanlarında savaşa girmesiyle doldurdu ve savaşı lehlerine çevirmeyi başardılar.

Wilson İlkeleri (8 Ocak 1918)

I. Dünya Savaşı sonlarına doğru ABD başkanı Wilson (Vilsın), savaşın sonunda kalıcı bir barışın sağlanabilmesi amacıyla 14 maddeden oluşan Wilson İlkeleri’ni açıklamıştır. Bu ilkelere göre savaş sonunda gizli antlaşmalar yapılmayacak, yenilen devletlerden toprak ve savaş tazminatı alınmayacaktır. Devletlerin silahsızlanmaları sağlanacak ve her milletin kendi geleceğini kendisinin belirlemesi kabul edilecektir. Ayrıca uluslararası kalıcı bir barışın sağlanması amacıyla “Milletler Cemiyeti” kurulacaktır. Wilson İlkeleri’nin 12. maddesinde Türklerin çoğunlukta olduğu bölgelere egemenlik hakkı tanınacağı ancak Osmanlı Devleti’nde yaşayan azınlıklara da özerklik verileceği belirtilmektedir.

Wilson İlkeleri, yenilen devletlere umut ışığı olmuştur. Ateşkes antlaşmalarının imzalanmasını ve I. Dünya Savaşı’nın bitişini kolaylaştırmıştır. İtilaf Devletleri, ABD’nin savaşa girme aşamasında bu ilkelere uyacaklarını açıklamış ancak savaştan sonra izledikleri politikalarla uymadıklarını göstermişlerdir.

1918 yılı sonlarına doğru İttifak Devletleri’nin savaşı kaybedeceği ortaya çıkmıştır. Wilson İlkeleri’nin de etkisiyle önce Bulgaristan ateşkes isteyerek I. Dünya Savaşı’ndan çekildi. Bulgaristan’ın savaştan çekilmesi, Osmanlı Devleti’nin Almanya ile kara bağlantısını kopardı. Savaşı sürdürmekte daha fazla zorlanan Osmanlı Devleti, ardından Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve en son Almanya ateşkes isteyerek savaştan çekildi.

1. Dünya Savaşı’nın Sonuçları | Maddeler Halinde

Dört yılı aşan bir süre devam eden I. Dünya Savaşı, savaşta yer alan bütün devletler açısından son derece yıkıcı olmuştur.

Savaşın sonuçları başta Avrupa olmak üzere dünyada şu önemli değişikliklere yol açmıştır:

  • Savaşı İtilaf Devletleri kazanmış, İttifak Devletleri kaybetmiştir. Yenilen devletlerle ayrı ayrı ve şartları oldukça ağır antlaşmalar imzalanmıştır.
  • Şehirler yakılıp yıkılmış, milyonlarca insan hayatını kaybetmiştir.
  • Büyük ekonomik kayıplar yaşanmıştır.
  • Devletler arası dengeler bozulmuş, sınırlar değişmiştir. Böylece Avrupa’nın siyasi haritası yeniden çizilmiştir.
  • İmparatorlukların yıkılmasıyla yeni devletler ortaya çıkmıştır. (Estonya, Letonya, Litvanya, Macaristan, Polonya, Yugoslavya)
  • Bazı ülkelerde yeni rejimler (Komünizm, Faşizm, Nazizm) ortaya çıkmıştır.
  • Tanklar, kimyasal silahlar ve denizaltılar ilk kez kullanılmıştır.
  • Savaşta cephe gerisinde sivil kayıpların fazla olması sivil savunma teşkilatının kurulmasını sağlamıştır.
  • Sömürgeciliğin yerini manda ve himaye sistemi almıştır.
  • Uluslararası barışı sağlamak için Milletler Cemiyeti (Cemiyet-i Akvam) kurulmuştur.
  • I. Dünya Savaşı sonunda imzalanan antlaşmaların çok ağır şartlar taşıması ve sınırların çizilmesinde milliyet prensibine dikkat edilmemesi yeni sorunlara yol açmış ve ikinci bir dünya savaşının yaşanmasına neden olmuştur.

1. Dünya Savaşında Osmanlı’nın Savaştığı Cepheler

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu