Rumeli’deki toprakları genişlemeye başlayan Osmanlı Devleti, daha fazla askere ihtiyaç duydu. Özellikle Batı yönünde sür’atle ilerleyen fetihlerin devamı için Anadolu’nun Türk ve Müslüman unsurlarının yanında, hem Osmanlı saltanatını koruyacak hem de daima silah altında bulunacak bir asker ocağının kurulmasına karar verildi.
Bu amaçla savaşlarda elde edilen erkek esirlerin beşte biri (pençik) ile Hristiyan tebaasından Devşirme Sistemiyle oluşturulan yeni bir ordu kuruldu. I. Murad Dönemi’nde, Kazasker Çandarlı Halil Paşa’nın tavsiyesi ile kurulan kapıkulu askerleri, piyadeler ve süvariler şeklinde iki kısma ayrılırdı.
- Kapıkulu Piyadeleri: Yeniçeri ocağına asker yetiştirmek için ilk olarak Gelibolu’da kuruldu. Acemi ocağına iki şekilde asker alınırdı. Bunlardan biri savaşlarda esir edilen, genelde on sekiz yaşından küçük, ruhen ve bedenen sağlıklı gençlerin beşte birinin (pençik) vergi karşılığı devlet hizmetine alınması şeklinde oluşturulan “Pençik Sistemi”, diğeri ise “Devşirme Sistemi”dir.
Pençik Sisteminin Amacı
Rumeli’de, Edirne’nin fethinden sonra, Selanik doğrultusunda ilerleyen Evrenos Gazi ve Hacı İlbeyi gibi komutanların Via Egnatia (Via Eynatiya) üzerinde yaptıkları fetihler sonrasında savaş esirlerinde büyük artış olur. Bu sırada Karaman’dan Bursa’ya gelen Karamanlı Molla Kara Rüstem, Sultan I.Murad’ın kadıaskeri Çandarlı Kara Halil’le bu konuyu istişare eder (O tarihlerde kadıasker, padişahın siyasi ve adli müşaviridir; bugünkü tabirlerle hem başvekil hem adliye vekilidir.).
Bu tarihi buluşma, en eski kaynaklarımızda şöylece nakledilir
Molla Rüstem Kara Halil’e:
—Akıncı gazilerin aldıkları esirlerin beşte biri Tanrı buyruğunda padişahındır, niçin almıyorsunuz? der.
Kara Halil de bu teklifi Sultan Murat’a arz eder, o da:
—Tanrı buyruğu ne ise onu yapın! der.
Bunun üzerine akıncı gazilerin elindeki her beş esirden birinin, padişah adına alınmasına karar verilir. Alınacak esiri seçme hakkı padişaha aittir. Esir başına 125 akçe kıymet biçilir; elinde beş esiri olmayan esir başına iki akçe verir. Tanrı buyruğu gereğince alınan bu vergiye “beşte bir” manasında “pençik resmi” adı verilir.
Böylece devlet elinde toplanan çok sayıda pençik oğlandan, sultan kapısında yeni bir asker, yeniçeri (yeni asker) yapma fikri oluşur. oğlanlar, Bursa civarında Türk köylerine gönderilir; Türkçe öğrenip İslamlaşmaları sağlanır. Sonra bunlar, bir kışlada toplanıp Sultan’ın emrine bir “yoldaş” ordu, yeniçeri ordusunu oluştururlar.
Halil İNALCIK
İlginizi Çekebilir : Tımarlı Sipahiler Nedir?
İlginizi Çekebilir : Tımar Sistemi ve Özellikleri
İlginizi Çekebilir : Yaya ve Müsellemler
Devşirme Kanunu
- 8 yaş altı ve 20 yaş üstü devşirilemez.
- Devşirilecek oğlanlar güzel, akıllı ve iyi huylu olmalıdır.
- Padişah veya yeniçeri ağasının ihtiyaç belirtmesi halinde padişahın fermanı ile devşirme yapılabilir; fermanda hangi bölgeden kaç devşirme alınacağı kesin olarak belirtilir, devşirilen çocukların seçildikleri saat ve bölge not alınır. Ferman, turnacıbaşı ağaya verilir; devşirme toplama işini sürücü ağa ile beraber yaparlar.
- Bölgenin papazlarından vaftiz defterleri toplanır; tellallar ilan edilen saatte belirtilen yere devşirme adaylarını getirir.
- Bir bölgede en fazla 40 haneden birinden bir devşirme alınır; ailenin tek oğlu veya dul kadının oğlu alınamaz.
- Evliler ve Müslümanlar devşirilemez.
Acemi ocağına asker alınmasının diğer bir yolu da Devşirme Sistemidir. Rumeli’de yapılan fetihler yeni asker ihtiyacına yol açtı ve bu da “Devşirme Sistemi”ni beraberinde getirdi. Genelde Rumeli’de Hristiyan tebaadan yapılan bu uygulamada öncelikle gönüllü olarak devşirilmek istenenlerin çocukları alınırdı.
Tek erkek çocuğu olan ailelerden devşirme yapılmazdı. devşirme olarak alınan çocuğun köyü, kazası, sancağı, baba ve anasının isimleri, doğum tarihi, eşkali bir deftere yazılırdı. En az üç, en fazla sekiz sene eğitilen çocuklar Acemi ocağına gönderilirdi. Acemi ocağında dini, ilmi ve askeri eğitimden geçirilen devşirmeler, “çıkma” veya “kapıya çıkma” adıyla Yeniçeri ocağına alınırlardı.
Yeniçeri Ocağı
Osmanlı Devleti’nin asker ihtiyacını karşılamak amacıyla I. Murad Dönemi’nde bizzat padişahın hizmetinde bulunacak daimi ve profesyonel bir ordu kuruldu (1362). Yeniçeri ocağı adı verilen bu ordu, barış zamanlarında Edirne’de ve saray çevresinde dururdu. İstanbul’un fethinden sonra İstanbul’da iki yeniçeri kışlası yapıldı. (İstanbul’daki kışlalardan biri Şehzade Camisi civarında, diğeri Aksaray tarafındaydı.).
Yeniçeri kışlaları kendi içlerinde her orta ve bölüğe mahsus oda denilen birimlere ayrılırdı. Yeniçeriler başlarına börk denilen özel bir serpuç giyer; silah olarak da ok, yay, kılıç, hançer, balta; ateşli silahların yayılmasından sonra ise tüfek kullanırlardı. Yeniçeriler savaşta padişahın yanında ve merkezde savaşırlar, üç ayda bir “ulufe” denilen maaş alırlar ve askerlikten başka bir içte çalışmazlardı. Yeniçeri ocağındaki yaya bölükleri sınıfına “orta bölükleri” denirdi. Yeniçeri ocağının en büyük komutanı “Yeniçeri ağası”ydı. Yeniçeri ağası ocakla ilgili içleri görmek üzere “ağa Divanı” adı verilen bir divan kurar ve ocakla ilgili davaları dinlerdi.
Yeniçeriler
Deli rüzgarların kamçısı altında kabarmış, köpürmüş denizin, yalçın kayalara gürül gürül atılışı gibi, her biri adem ejderhası binlerce bekar uçağın ağzından çıkan bir gulbank yeniçerilerin sesi:
“Allah Allah eyvallah
baş üryan, sine püryan, kılıç al kan
Bu meydanda nice başlar kesilir hiç olmaz soran! Eyvallah! Eyvallah!
Kahrımız, kılıcımız düşmana ziyan Kulluğumuz padişaha ayan.
Üçler, Yediler, Kırklar
Gülbankı Muhammedi, nuri nebi, keremi ali Pirimiz, hünkarımız Hacı Bektaş Veli Demine devranına hu diyelim!..
Huuuuuuuuuuu!.. ”
Dört buçuk asır boyunca zaman zaman kendi kışlalarında, padişahın sarayında, cenk meydanlarında ve İstanbul şehrinin alan ile sokaklarında yükselmiş olan ve cihana meydan okuyan büyük laf..
[wp-faq-schema title=”Soru Cevap” accordion=1]
