Mercidabık Savaşı Hazırlık Aşaması
Osmanlı Sultanı I. Selim’in Orta Doğu’da hakimiyetini genişletmesi; Suriye, Lübnan, Filistin, Arap Yarımadası, Mısır ve Kuzey Afrika’nın doğusuna hakim Memlüklü Sultanı Kansu Gavri’yi (Kansuh el-Güri) harekete geçirip, tedbir almaya sevk etti. 23 Ağustos 1514’te, Çaldıran savaşı’nda, Yavuz Sultan Selim Han’a yenilip kaçan Safevi hükümdarı Şah İsmail ile ittifak kurdu. Yavuz Sultan Selim Han, haber alma teşkilatı vasıtasıyla Şah İsmail – Kansu Gavri ittifakını öğrenince, Vezir-i azam Sinan Paşa’yı, 40.000 kişilik bir kuvvetle Safeviler üzerine gönderdi. Sinan Paşa’nın, Diyarbakır’a giderken, Fırat’ı geçmek için Memlükler’den izin isteyip de iznin verilmemesi ve Kansu Gavri’nin 50.000 kişilik bir kuvvetle Halep’e gelmesi, harp sebebi sayıldı. Devrin alimlerinden Zenbilli Ali Cemali Efendi’nin fetvasıyla sefere çıkıldı.
İlginizi Çekebilir : Osmanlı Memlüklü İlişkileri Kısaca
Memlük Sultanı Kansu Gavri Selim’in seferinin Suriye üzerine olacağını bilmekteydi. Onun için Suriye’yi korumak maksadıyla hazırlıklar yaptırdı. I. Selim’in Suriye’ye yöneldiğini duyunca yeğeni ve aynı zamanda baş veziri olan Eşref Tumanbay’ı Kahire’de bırakarak 18 Mayıs 1516’da Kahire’den bir Memlüklü ordusu ile Suriye’nin kuzeyine yürüdü. Bu yürüyüş müzik, eğlenti ve şarkı ile geçti. 15 tane Binlerin Emiri rütbeli ve birçok daha düşük rütbeli Memlüklü ve 5.000 kişilik Sultan’ın özel kölemen ordusu bu yürüyüşe katıldı. Suriye’den ve Bedevi Araplardan da birlikler bu orduya yolda katıldılar. Abbasi Halifesi III. Mütevekkil ve diğer yüksek Mısır uleması da Sultan’ın maiyetindeydi. Sultan Kansu Gavri 9 Haziran’da büyük bir törenle Şam’a girdi; yoluna halılar serilmişti ve etrafa Avrupalı tüccarlar paralar saçmaktaydı. Burada Sultan Kansu Gavri ile ordusu bir hafta Şam’da kaldıktan sonra yine büyük törenle yola çıkıp Humus ve Hama üzerinden Halep’e doğru yürüyüşe geçti.
Halep’te I. Selim’den yeni elçilerin gelmiş olduğu öğrenildi. Bu elçiler Sultan Kansu Gavri’ye ve Halife Al-Mütevekil’e çok güzel hediyeler getirmişti. I. Selim bu sefere Memlüklülerin Şah İsmail’e yaptıkları yardım nedeniyle başladığını söylemekteydi. Sultan Kansu Gavri, Memlüklü Saray Nazırı Muğla Bey’i hediye olarak şeker ve tatlılarla Osmanlı ordugahına elçi olarak yolladı. Fakat I. Selim bu elçiyi hiç de iyi karşılamadı; Muğla Bey’i tıraş ettirerek bir köhne beygirle geri gönderdi. Yavuz Sultan Selim, Kansu Gavri’ye Halep’in kuzeyindeki Mercidabık mevkiinde, meydan savaşı için hazır olması haberini gönderdi.
Bu sırada Kansu Gavri Memlüklü emirlerinin sadakatsiz olmaları sorunları ile uğraşmak zorunda kaldı. Memlük ordusu içinde Halep valisi Hayır Bey’in ve en tanınmış Memlüklü emirlerinden olan Canberdi Gazali’nin Osmanlılarla ilişkileri olduğu söylentileri yayılmıştı. Kansu Gavri bütün emirlerin, Memlüklü ileri gelenlerin ve kadıların kendine sadık olacaklarına dair yeniden Kur’an üzerine ant içmelerini istedi ve bu ant içme için özel bir tören yapıldı.
Mercidabık Savaşı Gelişmesi
Yavuz Sultan Selim komutasında Osmanlılarla, Sultan Kansu Gavri komutasındaki Memlüklüler arasında savaş Halep’in bir günlük yol kuzeyinde bulunan Mercidabık ovasında yapıldı. Osmanlı ve Memlük orduları sayı ve teçhizat bakımından birbirine benzemekteydi. Her iki ordunun da kuvvetleri eşit miktarlarda olup, altmış bin civarındaydı. Ama Osmanlı ordusunun elinde çok iyi kullandıkları ateşli silahlar, özellikle de sahra topları bulunmaktaydı. Osmanlılar; ateşli silahlar, teşkilat, kumanda heyeti, sevk ve idare bakımından Memlüklerden üstündü. Buna karşılık Memlüklerin de süvari kuvvetleri meşhurdu ve çok güçlüydüler.
24 Ağustos 1516 sabahı, Osmanlı ordusu hilal şeklinde bir tertibat aldı. Ordunun merkezinde Yavuz Sultan Selim Han olup, yanında Kapıkulu askeri ve önünde birbirine zincirle bağlı üç yüz top bulunuyordu. Sağ kola Anadolu Beylerbeyi Zeynel Paşa, sol kola da Rumeli Beylerbeyi Sinan Paşa komuta ediyordu. Memlük ordusunun merkezine, yanında Halife III. Mütevekkil olduğu halde Sultan Kansu Gavri, sağ kola Halep Naibi Hayırbay, sol kola da Şam Naibi Sibay kumanda ediyordu. Memlüklerde sultanın orduya, komutanların da Kansu Gavri’ye itimatsızlığı vardı. Memlük sultanı genç Memlüklüleri korumak için yaşlı Memlüklüleri ön saflara yerleştirdi; yaşlı Memlüklüler bunu, ayrılmalarının istendiği biçiminde yorumladılar.
Osmanlı topçu ateşiyle başlayan Savaşa, Memlükler süvari taarruzu ile karşılık verdiler. savaş başladıktan iki saat sonra, Memlükler bozguna uğradı. Öğleden sonra kesin netice alınarak, Memlük karargahı, bütün ağırlığı ile Osmanlıların eline geçti. Memlüklerin Halep valisi Hayirbey de Osmanlılar’la anlaşarak savaş alanını terk etti.
Daha kötüsünün olamayacağının düşünüldüğü bir anda, Memlük sultanı savaş alanında öldü ama cesedi bulunamadı. Kansu Gavri’nin ölüm nedeni değişik tarihçiler tarafından birbirinden farklı olarak verilmektedir. Bazı tarihçilere göre doğal bir nedenle, belki de kalp krizinden ölmüştür. Bazı Osmanlı tarihçilerine göre bu ölüm bir Osmanlı askerinin eliyle oldu. Bazı Arap kaynaklarına göre Sultan Kansu Gavri ordusu yenik düştükten sonra harp meydanında hayatta bulunmaktaydı; ama düşman eline düşmemesi için Memlüklüler onu öldürüp cesedini saklamışlardır.
Mercidabık Savaşı Sonuçları
Boğucu bir yaz sıcağında meydana gelen savaştan sağ kurtulan Memlük askerleri; Halep, Hama, Humus ve Şam’a kaçtılar. Takip edilen Memlük kuvvetlerinden ele geçirilenler imha edilerek, Kuzey Suriye bütünüyle zapt edildi. Ahalisi Sünni olan şehirler, Yavuz Sultan Selim Hanı ve Osmanlıları davet ettiler. Suriye şehirleri, kendi rızalarıyla Osmanlı idaresini tercih ettiğinden ahaliye herhangi bir zarar verilmedi.
Abbasi halifesi III. Mütevekkil, savaştan sonra Yavuz Sultan Selim’in yanına gelerek, sultandan çok hürmet gördü. Yavuz Sultan Selim, 28 Ağustos’ta Halep’e 27 Eylül’de Şam’a gelerek Mısır’ın fethini gerçekleştirecek sefere hazırlanmaya başladı.
Mercidabık’ta kazanılan zafer, Osmanlı Devleti’ne dini, siyasi, askeri, iktisadi pek çok fayda sağladı. Hilafetin Osmanlı Hanedanına geçme yolu açıldı. Doğuda Osmanlı Devleti’nin son rakibi Mısır-Memlük Devleti, ortadan kaldırılma safhasına getirildi. Suriye, Lübnan ve Filistin Osmanlı hakimiyetine girdi. Mısır ve Arabistan Yarımadası yolu açıldı. Güneydoğu Anadolu’nun zapt edilmesiyle, Anadolu Türk birliği tamamlandı.
