Türkiye’de Hizmet sektörü tarım, madencilik ve imalat sektörü dışındaki bütün faaliyetler olarak tanımlanabilir. Hizmetleri tanımlamanın bir diğer yolu da hizmetleri mallardan ya da diğer ekonomik faaliyet türlerinden farklı yapan özelliklerine bakmaktır.
Türkiye’de Hizmet Sektörü
Hizmet’in Özellikleri
- Hizmetlerin maddi bir yapısının olmaması,
- Depolanamaz ve transfer edilemez olması,
- Üretici ve tüketici arasında doğrudan bir etkileşim yaratmalarıdır.
Hizmetlerin çoğu yukarıdaki özelliklere sahip olmakla birlikte, kimi hizmetlerde bu özelliklerden bazıları zaman içinde değişiklik göstermiştir. Örneğin bir fotoğrafçı tarafından çekilen bir fotoğraf tutulabilir, fiziksel yapısı olan bir hizmettir. Bunun yanında yeni bilgi ve iletişim teknolojileri birçok hizmette artık kişisel iletişim zorunluluğunu ortadan kaldırmıştır. Bankacılık ve uzaktan eğitim gibi alanlarda internet kişiler arası yüz yüze iletişime son vermiştir.
Ülkemizde istihdam konusunda TÜİK tarafından yapılan en kapsamlı çalışma olan Hane Halkı İş Gücü Anketlerinde, Uluslararası Standart Endüstriyel Sınıflandırma kullanılarak 4 hizmet alt sektörü belirlenmiştir.
Hizmet Alt Sektörleri
- Toptan ve perakende ticaret, lokanta ve oteller,
- Ulaştırma, haberleşme ve depolama,
- Mali kurumlar, sigorta, taşınmaz mallara ait işler ve kurumları, yardımcı iş hizmetleri,
- Toplum hizmetleri, sosyal ve kişisel hizmetlerdir.
Hizmet alt sektörleri içinde ticaret sektörünün istihdamda en büyük paya sahip alt sektör olduğu görülmektedir. Onun arkasından sosyal hizmetler gelmektedir. En az paya sahip olan alt sektör ise finansman, sigorta ve emlak hizmetleridir.
Dünya Ticaret Örgütünün (DTÖ) 2013 verilerine göre Türkiye, hizmet ticaretinde 42 milyar dolarla dünya hizmet ticareti sıralamasında 28. sırada yer almaktadır. Hizmet ithalatında ise ilk 30 ülke arasında yer almamaktadır. Bu durum, ülkemizin hizmet ihracına nazaran ithalatının daha düşük olduğu anlamını taşımaktadır (T.C. Ekonomi Bakanlığı Anlaşmalar Genel Müdürlüğü, DTÖ 2013 Dünya Ticaret Raporu Genişletilmiş Özet).
Ülkemizin uluslararası hizmet ticaretindeki payının daha üst seviyelere çıkarılabilmesi için bazı adımların atılması gerekmektedir. Bu çerçevede uluslararası arenada ticari payını artırma potansiyeline sahip alt sektörler tespit edilmeli ve faaliyetler bunlarda yoğunlaştırılmalıdır. “Teknoloji” içeriklerine göre yapılan sınıflandırma çerçevesinde ülkemizle ilgili şu tespitlerde bulunulabilir:
- “Bilgiye dayalı hizmetler” kapsamında mimarlık-mühendislik, teknik müşavirlik ve müteahhitlik hizmetleri; bilgi işlem ve ofis arkası hizmetleri
- “Geleneksel hizmetler” kapsamında ulaştırma hizmetleri, turizm hizmetleri
Türkiye’nin hizmet ihracat gelirlerindeki en önemli kalem turizmdir. Turizm gelirlerini inşaat ve müteahhitlik firmalarının gelirleri izlemektedir. Ekonomi Bakanlığının 2014 yılı verilerine göre dünyanın en büyük 250 müteahhitlik şirketinden 42’si Türk şirketidir. Türkiye’den sonra ikinci sırada Çin yer almaktadır. Üçüncü önemli kalem ise taşımacılıktır. Ülkemiz, sahip olduğu avantajlar nedeniyle bu hizmet alt sektörlerinde uzmanlaşarak uluslararası hizmet ticaretindeki payını arttırabilecektir. Bunun için en başta yapılması gerekenler, söz konusu hizmet alt sektörlerine yönelik kurumsal yaklaşımlar sergilenmesi ve bu çerçevede, uygun zeminlerde faaliyette bulunmalarına imkân sağlayacak ortamların hazırlanmasıdır.
Hizmet sektörü, Türkiye’de istihdam açısından en fazla çalışanın olduğu alandır. 2012 yılı TÜİK rakamlarına göre istihdam edilmiş olan 24.821.000 kişinin %49,4’ü bu alanda çalışmaktadır.
Türkiye’de 2012 Sayım Döneminde Var Olan Toplam 2.646.117 Girişimin Sektörel Dağılımı
- %40,3’ü toptan ve perakende ticaret
- %15,9’u ulaştırma/depolama/haberleşme
- %12,7’si imalat sanayi
- %8,8’i konaklama ve yiyecek hizmetleri
- %4,4’ü mesleki ve teknik
- %4,1’i inşaat
- %1,2’si kültür sanat ve eğlence
- %1,1’i sağlık hizmetleri ve sosyal hizmetler
- %0,9’u gayrimenkul kiralama ve iş faaliyetleri
- %0,9’u bilgi ve iletişim
- %0,79’u mali aracı kuruluşların faaliyetleri
- %0,5’i eğitim hizmetleri
- %0,4’ü madencilik ve taş ocakçılığı
- %0,2’si idari ve destek hizmet
- %0,1’i elektrik, gaz, su dağıtımı
- %0,1’i su temini; kanalizasyon
- %6,71’i diğer sosyal, toplumsal ve kişisel hizmet faaliyetleri
