“İşletmenin diğer bilimlerle ilişkisi” konu anlatımı “İşletme” ders notları ve kitapları kullanılarak derlenmiştir.
İşletme Biliminin Ekonomi Bilimi ile İlişkisi
Ekonomi bilimi, ekonomik olayların genel yapısını ve insan gruplarının ekonomik problemlerini konu edinir. İşletme bilimi ise teknik bir birim olan işletmeyi ele alarak yönetim ve faaliyet sorunlarıyla ilgilenir. Ekonomi biliminin geliştirdiği yeni yöntem ve bilgilerin çoğu, aynı zamanda işletme yönetiminde de kullanılır.
Ekonomi ile işletme bilimi, çoğu kez birbirlerini tamamlar. İşletme yöneticileri, var olan yakın ve uzak gelecekteki ekonomik koşulları değerlendirmelidirler. İşletme içi sorunlar, işletme dışı ilişkiler, dikkate alınmaksızın çözümlenemez. Bunun için ekonominin araçlarından yararlanılır.
Öte yandan ekonomistler tahminler yaparken yalnız insanların değil işletmelerin de belirli koşullarda nasıl davranacaklarını göz önüne almalıdır. Örneğin ekonomist, faiz oranlarındaki bir yükselişin fiyatlar üzerindeki etkisini tahmine çalışırken işletme yöneticileri de büyüme programlarını hangi ölçüde etkileyeceğini tahmin etmelidir.
İşletme Biliminin Davranış Bilimleri ile İlişkisi
Davranış bilimlerinin konusu, insan ve toplumdur. İnsan, toplumsal bir varlık olarak pek çok davranış sergiler. Bu davranışları sergilerken tercihlerini ve eğilimlerini de belli eder. Davranış bilimleri, insanların bu tercih ve eğilimlerini inceler; insan davranışlarını psikoloji, sosyoloji, sosyal psikoloji ve antropoloji biliminin ışığında ele alır; anlamaya ve anlamlandırmaya çalışır.
Bir işletmeyi diğer işletmelerden ayıran en önemli unsur, sahip olduğu insan kaynaklarıdır. Bu nedenle insan unsurunun işletme içindeki işlev ve öneminin çok iyi bilinmesi gerekir. İnsan, işletmeyi kuran, yöneten, çalışan ve ürettiği mal ve hizmetlerin alıcısı olan kişidir. İnsan unsuru olmadan bir işletmenin varlığı, üretim gücü ve ürettiği ile varlığını sürdürme olanağından söz edilemez.
Bu gerçeğin farkında olan işletme yöneticileri, insanı çeşitli boyutlarıyla inceleyip davranışlarını anlamaya çalışan davranış bilimlerine büyük ilgi göstermektedir. İşletmeler, hem üretim hem tüketim aşamasında insanlarla etkileşim hâlindedir. İşletmeler, davranış bilimlerinin konusu olan insanın tercih, beklenti, öncelik ve ihtiyaçlarına cevap verebilecek şekilde mal ve hizmet üretir. Dolayısıyla işletmenin üretimde satış ve tedarikte insanla ilgileniyor olması başka bir deyişle konusunun insan olması beraberinde davranış bilimleri ile yakın ilişkide olduğunu gösterir.
İşletme Biliminin Hukuk Bilimi ile İlişkisi
Toplum yaşamını, devletin yaptırım gücü ile düzenleyen kurallar bütününe, hukuk kuralları denir. Toplumdaki ilişkileri düzenleyen kural veya normları bir bütün olarak kapsayan kavramlar; örf, âdet, gelenek, din ve hukuktur. Hukuku, diğer kurallardan veya normlardan ayıran temel özellik, yaptırımlarının yazılı olmasıdır. Hukuk kuralları ile yaptırımlar, insan ve kurumların toplumda adil bir şekilde yaşamalarını güvence altına alır. Hukukun önünde herkes eşittir. Kimseye bulunduğu konum ve durumdan dolayı ayrıcalık tanınmaz.
Toplumun en dinamik kesimini oluşturan işletmelerle hukuk kuralları arasında sürekli bir ilişkinin varlığı söz konusudur. İşletmeler, faaliyetlerini devletin koyduğu yasa, tüzük ve yönetmeliklerle uyum içinde yürütmek durumundadır. Çevrelerindeki insanlarla ve diğer işletmelerle ilişkileri, hukuk kuralları içerisinde düzenlenir.
Çalışanları, müşterileri, tedarikçileri veya rakipleriyle zaman zaman ortaya çıkan sorunları, hukuk aracılığıyla çözüme kavuşturur. Örneğin işten ayrılan bir çalışana ödenecek tazminatla ilgili ortaya çıkan sorun, hukuk tarafından çözüme kavuşturulur. Aynı zamanda işletmenin başka kuruluşlarla da sorunları olabilir.
Bir işletmenin başka bir kuruluşun patentini aldığı ürünü taklit etmesi buna örnek olabilir. İşletmeler; Borçlar Hukuku, İş Hukuku, Ticaret Hukuku, Vergi Hukuku, Ceza Hukuku, İcra ve İflas Hukuku gibi hukuk biliminin pek çok dalıyla yakın bir ilişki içindedir. Hukuk kurallarının egemen olmadığı bir ortamda işletmelerin yaşama ve gelişmelerinin mümkün olamayacağı söylenebilir.
İşletme Biliminin İstatistik Bilimi ile İlişkisi
İstatistik; verilerin toplanması, organize edilmesi, özetlenmesi, sunulması ve bu verilerden bir sonuca varılması için kullanılan yöntemlerdir. İstatistik bilimi, günlük hayatın her alanında kullanılmakta ve diğer bütün bilim dallarına da yardımcı olmaktadır. İstatistik verilerin kullanımı işletmelerde kuruluş yerinin seçimi ile başlar.
İşletmenin tüm faaliyetlerinde özellikle planlama ve karar alma süreçlerinde yöneticilerine veya sahiplerine yol gösterir. İşletmeler; talep, faiz, fiyat, stok, üretim ve iş gören ihtiyacında meydana gelen değişikliklerin yakından izlenmesi ve karşılaşılan sorunların zamanında ve sağlıklı çözümlere kavuşturulabilmesi için istatistik yöntem ve tekniklerinden yararlanır. Günümüzde bilgi teknolojilerinin hızla gelişme kaydetmesi, işletmelerin istatistik yöntemlerini daha fazla kullanmaları ihtiyacını çıkarmıştır.
İşletmelerde istatistiğin kullanım alanlarına verilebilecek örnekler aşağıda sıralanmıştır.
- Çalışanların verimliliklerinin aylık ve günlük bazda çıkarılması,
- İş kazalarının istatistiğinin tutulması ve günün hangi saatlerinde daha yoğun bir şekilde yaşandığının belirlenmesi,
- Pazar araştırmalarında tüketici tercihlerinin ortaya koyulması,
- Makinelerin verimliliklerinin veya üretim miktarlarının kontrol altında tutulması,
- Tüketici tercihlerinin hangi faktörlerden etkilendiğinin belirlenmesi,
- Motivasyon düzeyinin tespit edilmesi,
- Reklam ve promosyon çalışmalarının satışlar üzerindeki etkisinin belirlenmesi,
- Genel giderlerin veya satışların bazı işletme verilerine oranlanmasının sağlanması,
- İşletmenin finansal yapısının analiz edilmesi.
İşletmelerde etkili bir denetim sisteminin kurulup çalıştırılmasında, işletmenin hangi noktada bulunduğunun araştırılmasında ve geleceğe yönelik gözlem ve analizlerin yapılmasında istatistik yöntemleri yaygın biçimde kullanılmaktadır.
