Felsefi soru Nedir? Felsefi Soru Oluşturma

“Felsefi soru oluşturma yöntemleri ve örnekleri” konu anlatımı 10. sınıf Felsefe kitap ve ders notları kullanılarak derlenmiştir. Felsefi soru oluşturma ve soru cevap örnekleri konu içerisine dahil edilmiştir.

Felsefi soru oluşturma nedir?

Hayatı ve olayları anlamaya sorularla başlıyoruz. Çocukluğumuzu hatırladığımızda aklımıza gelen en önemli izlerden biri sorulardır. Daha çok “Bu nedir?” şeklinde başlayan somutu anlamaya yönelik sorular zamanla değişir.

Fakat hayatımızda bilme ve anlama isteği oldukça sorular da devam eder. Soru, sorgulama ve anlama isteğinin bir ürünüdür. Günlük hayatta anlamak istediğimiz olaylara dair birçok soru sorarız. Bu sorular gündelik ihtiyaçlarımız gibi geçici sorulardır.

Nitelik bakımından pratik yönelimlidir. Doğrudan hayatımızla ilişkilidir. Fakat her soru bu niteliklerde değildir. Örneğin bilimsel ve felsefi sorular gündelik sorularımızdan farklıdır. Filozof, bilme ve anlama merakını sorduğu sorularla geliştirir.

Filozofun sorduğu sorular, günlük, bilimsel, sanatsal ve dinî sorulardan farklıdır. Felsefe soruları diğer sorulardan yalnızca kökleri itibarıyla ayrılmakla kalmaz, bir felsefe sorusunun yanıtlanma biçimi de farklılık gösterir.

Örneğin “Hafta sonu ne yapmayı düşünüyorsun?” biçimindeki bir günlük soruya yanıt vermek için kişinin düşüncesini dile getirmesi yeterlidir. Fakat “Düşünme nedir?” sorusuna yanıt vermek için pratik bir yönelim gerekli değildir. Bu soruyu yanıtlamak için yapıp etmelerin ötesinde düşünmek ve sorgulamak gerekmektedir. Felsefe sorusunun cevabı doğrudan düşünceden geçmektedir.

Felsefi soru örnek

“Öteki bilimlerin durduğu, soru sormayı bırakıp varsayımları kabul ettiği yerde, filozof soru sormaya başlar. Bilimler bilgi ortaya koyar, filozof bilinenin ne olduğunu sorar. Bilimler yasalar ortaya koyar, filozof yasanın ne olduğu sorusunu ortaya atar. Sokaktaki insan ile politikacı hazdan, yarardan söz eder; filozof ise haz ile yarardan gerçekte ne anlaşılması gerektiğini sorar. Demek ki felsefe, köklere gitmesi bakımından aynı zamanda bir kök bilimidir. Öteki bilimlerin yeterli gördükleri yerde soru sormaya ve araştırmaya devam etmek istemesi bakımından da ötekilerden daha derindir.”

J. M. Bochenski, Felsefece Düşünmenin Yolları

Felsefe sorusunun özellikleri

Konuya daha kapsamlı bakma için “felsefe sorusunun özellikleri” başlıklı yazıya bakabilirsiniz.

• Günlük ihtiyaçların dışındadır.
• Kalıcıdır.
• Dil ile ortaya konur.
• Yanıtı düşünce ve dilden geçer.
• Refleksif düşünmenin ürünüdür.
• Öze ilişkindir.
• İdeal olanı anlamaya yöneliktir.
• Genel niteliktedir.

Felsefi soru örneklerine “buradan” göz atabilirsiniz.

Bilimsel soru

“Nasıl” sorusu bir olgu hakkında sorulduğunda olgunun görünür özelliklerinin tasvirine yönelir. Doğa bilimleri çoğu zaman bu türden soruları cevaplama gayretindedir.

Bilimsel sorular sınırlı bir gerçekliğin bilgisine ilişkindir. Bu anlamda somut bir durumu anlamaya yöneliktir. “Nasıl” sorusu görünürdeki gerçekliğin tasvirine yönelik iken “nedir” sorusu bu görünür gerçekliğin ötesine uzanmaktadır.

• Felsefi soru: “İnsan nedir?”
• Bilimsel soru: “İnsanın canlı yapısı nasıldır?”
• Gündelik soru: “Kapı açık mı?”

Felsefi sorular genel ve kuşatıcı niteliktedir.

Metne ilişkin felsefi sorular oluşturma

Bir metni anlamak parça ve bütün ilişkisi içerisinde ele almayı gerektirir. Bu anlamda sorular metni analiz etmeye yönelik sorular olmalıdır. Metne yönelik doğru sorular sorulursa metin daha kolay anlaşılır.

Metnin bir yazılış amacı ve buna bağlı bir teması olduğu unutulmamalıdır. Parça parça yazılanların anlamına bakarken bunların bütün olarak ne ifade ettiğini anlamak önemlidir. Bu nedenle sorular hem parça hem de bütün ilişkisine yönelik sorulmalıdır.

Karşımızdaki metin hayatı, insanı veya dünyayı yorumlama çabasının ürünüdür. Arka planında farklı biçimlerde sorulmuş bir soru vardır. Metin yazılırken açık ya da kapalı bir soruya yanıt verilir.

Konunun arka planındaki sorunu ya da sorunları açığa çıkarmak, açıklamak temeldir. Diğer bir unsur metinde geçen kavramlardır. Kavramsal çözümleme metnin anahtarını verir. Bunun için metinde geçen temel kavramlara dikkat çekilmelidir.

Bir diğer unsur ise metnin ana temasıdır. Her metnin dile getirdiği bir düşünce vardır. Metindeki yönlendirici düşünce genelde yazarın görüşüdür.

Yazarın kanıtlamaya çalıştığı argümanıdır. Metinde ele alınan konunun hangi yöntemle değerlendirildiğini anlamak için uygun soru sorulmalıdır. Argümanların hangi mantıkla sıralandığını anlamak için yöntemle ilişkisi düşünülmelidir.

Konunun yerel ve evrensel boyutlarını görmek önemlidir. Bu anlamda sorulacak sorular konuyu farklı açılardan görmeyi sağlayacaktır. Konunun sebep ve sonuç ilişkilerini bulmak için uygun sorular oluşturulmalıdır.

Felsefi bir argümanı sorgulama

Felsefi metinler bir iddiayı temellendirme amacı taşırlar. Metinde dile getirilen düşünce yazar tarafından temellendirilir ve okuyucu ikna edilmeye çalışılır. Özellikle akademik makalelerde bu duruma daha sık rastlanır. Çeşitli argümanlarla felsefi bir iddia gerekçelendirilir.

Bunun için akla dayalı temellendirme, örneklendirme, betimleme, alanla ilgili başvurulan temel kaynaklara ve isimlere gönderme yapma gibi tekniklere başvurulur. Filozof görüşlerini argümanlarla destekler.

Argümanlar savunulan görüşü desteklemek için sunulan gerekçelerdir. Bu anlamda bir metin okurken ilk önce yazarın görüşü tespit edilmelidir. Daha sonra yazarın savunduğu görüşü desteklemek için hangi argümanları kullandığına dikkat etmek gerekir.

Felsefi bir argümanı sorgularken dikkat edilmesi gereken noktalar;

• Verilen argümanlar savunulan görüşü destekliyor mu?
• Savunulan görüş ve argümanlar birlikte tutarlı mı?
• Argümanlar hangi kavramlarla ortaya konulmuş?
• Argümanlar bizi istenilen sonuca ulaştırıyor mu?
• Argümanlar kendi içerisinde tutarlı mı?
• Verilen argümanlar doğru mudur?
• Kavramlar doğru kullanılmış mı?