Eşlek Kon Düzeneği
Çevren kon düzeneğindeki açı değerleri olan azimut ve yükseklik açısı, gözlemcinin bulunduğu konuma ve zamana göre değişkenlik göstermektedir. Gök cisimlerinin konumlarının tanımlanmasında gözlemciden bağımsız bir koordinat sistemi tanımlanması gerekir.
Eşlek kon düzeneği, bu gereksinime cevap verecek niteliktedir. Şimdi aşağıdaki basamakları takip ederek eşlek kon düzeneğini oluşturalım, bu düzenekte bir X gök cismi için kon sayılarını belirleyelim.
Defterinize şekildeki gibi O merkezli bir küre çiziniz (Çizimleri gözlemciyi yerkürenin merkezinde kabul ederek gerçekleştirdiğinizi unutmayınız.). Zenit ve nadir ile uçlakları belirleyiniz.
Temsilî seçtiğiniz X gök cismi için saat çemberini ve Koç noktasını belirleyiniz.
Gök cisminden ve gök uçlaklardan geçen yarı çember saat çemberi olarak tanımlanır.
Güneş’in görünür hareketi sırasında 21 Mart tarihinde bulunduğu nokta Koç noktası (ϒ), bu nokta ve uçlaklardan geçen yarı çember, Koç saat çemberi olarak tanımlanır. Koç noktasının yeri, eşlek üzerinde yıldız zamanına bağlı belirlenen bir noktadır. Bu nedenle yıldan yıla farklılık gösterir.
Koç noktası ile X gök cisminin saat çemberinin eşleği kestiği noktayı (X′) merkeze birleştirerek merkez açısını oluşturunuz.
Koç noktasından X′ noktasına doğru saat yönünün tersi (+ yönde) yönde çizilen yayı gören merkez açı, gök cisminin sağ açıklığı (a) olarak tanımlanır. 0sa ile 24sa arasında değişen değerler alır.
X ve X’ noktalarını merkeze birleştirerek merkez açısını oluşturunuz.
Eşlek üzerinde X’ noktasından başlayıp X noktasına kadar saat yönünün tersindeki (+ yön) yayı gören merkez açı gök cisminin dik açıklığı (δ) olarak tanımlanır. +90˚ ile -90˚ arasında değişen değerler alır.
Saat Kon Düzeneği
Eşlek kon düzeneğini oluştururken Koç noktası ve gök cismi için saat çemberlerini çizmiştik. Şimdi saat açısının kon sayısı olduğu düzeneği inceleyelim.
Saat kon düzeneğinin temel düzlem ve temel çember, eşlek kon düzeneği ile aynıdır. Gözlem noktasının öğlen çemberi başlangıç yarı çemberi olarak kabul edilir.
Bu düzeneğin kon sayılarından diklik açısı, eşlek kon düzeneğinde olduğu gibi belirlenirken saat açısı (s), gözlemcinin öğlen çemberi üzerindeki E noktasından X′ noktasına kadar olan yayı gören merkez açıdır. Ölçüm yönü saat yönü (- yön) olan bu açının değeri saat biriminde 0 ile 24 arasında bir değer alır.
