Mustafa Kemal, Erzurum Kongresi sonrasında Temsil Heyeti üyeleriyle birlikte yola çıktı. Erzincan üzerinden 2 Eylül’de Sivas’a ulaştı. Sivas Kongresi’nin açılması için çalışmalara başladı. Erzurum Kongresi kararlarının tüm ülkeyi kapsayacak şekilde alınmasını amaçlayan bu kongreyi engelleme girişimleri oldu.
İstanbul hükümeti, Kongre’nin toplanmasını önlemek ve Mustafa Kemal’i tutuklamak için Elazığ Valisi Ali Galip’i görevlendirdi. Kongre toplanırsa Fransızların şehri işgal edeceği söylentileri yayıldı. Tüm bu engelleyici girişim ve tehditlere rağmen kongre 4 Eylül 1919’da Sivas İdadisi’nde (Lisesi) ülkenin çeşitli yerlerinden 38 delegenin katılımıyla toplandı. Kongre başkanlığına Mustafa Kemal seçildi. Vatanın bağımsızlığı ve milletin geleceği için çok önemli konuların görüşüldüğü Sivas Kongresi’nde tarihi kararlar alınarak çalışmalar 11 Eylül’de tamamlandı.
Sivas Kongresinde alınan önemli kararlar
- Vatanın bütünlüğünü ve milletin bağımsızlığını sağlama konusunda Erzurum Kongresi’nde alınan kararlar aynen kabul edildi.
- Ülke genelindeki tüm milli cemiyetler Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adı altında birleştirildi.
- Temsil Heyeti’nin sadece Doğu Anadolu’yu değil tüm yurdu temsil etmesi kararı alındı.
- Manda ve himaye kesin olarak reddedildi.
16 kişiden oluşan Temsil Heyeti’nin başkanlığına Mustafa Kemal getirildi. Kongrede alınan başka bir kararla Batı Anadolu’daki Kuva-yı Milliye birlikleri Batı Anadolu Genel Kuva-yı Milliye Komutanlığı adı altında birleştirildi. Komutanlığına ise Ali Fuat Paşa atandı. Temsil Heyeti, bu kararı ile bir hükumet gibi hareket etmiş ve yürütme yetkisini kullanmıştır. Milli Mücadele’nin halka doğru bir şekilde anlatılması için kongrede ayrıca, İradei Milliye adıyla bir gazete çıkarılması kararlaştırılmıştır
Sivas Kongresi’yle bölgesel olan ve dağınık durumda bulunan milli cemiyetler bir çatı altında toplandı. Amaç Milli Mücadele’yi tek bir merkezden yürütmek ve daha etkin çalışmalar yapmaktı. Manda ve himayenin kategorik reddiyle, tam bağımsızlık hedefi bir kez daha vurgulandı. Böylece Türk milleti, milli birlik ve dayanışma fikri etrafında toplandı.
Mustafa Kemal, halkın padişahla arasındaki bağını koparan Damat Ferit Hükumeti’ne padişahla görüşmek isteğini bildirdi. Kongre kararlarını ülke çapında duyurmaya çalışırken, bunları Padişah Vahdettin’e iletmek istedi. Damat Ferit Hükumeti, Sivas Kongresi’ni engellemeye çalıştığı gibi kongrede alınan kararların da padişaha ulaştırılmasına engel oldu.
Bu gelişmeler üzerine Temsil Heyeti, İstanbul’da yasal bir hükumet kuruluncaya kadar Anadolu’nun İstanbul ile tüm resmi haberleşmesini kestirdi. Mustafa Kemal aldığı bir kararla Osmanlı Hükumeti ile yapılacak bütün resmi yazışmaların Temsil Heyeti’nin denetiminde yapılmasını istedi.
Bu baskılara direnemeyen Damat Ferit Hükumeti istifa etmek zorunda kaldı (30 Eylül 1919). Yerine, 2 Ekim 1919 tarihinde İstanbul’un Anadolu’daki otoritesini tekrar sağlayabileceği düşünülen Ali Rıza Paşa Hükumeti göreve geldi. Damat Ferit Hükumeti’nin görevden uzaklaştırılması Temsil Heyeti’nin gücünü göstermesi bakımından önemli bir gelişmedir.
Sivas Kongresi’nde manda ve himaye konusu yeniden gündeme geldi ve kongrenin en çok tartışılan konusu oldu. Bu konuda Mustafa Kemal ile genç doktor Hikmet Bey arasında şu sohbetler yaşandı:
Paşam, temsilcisi bulunduğum tıbbiyeliler beni buraya istiklal davamızı başarmak yolundaki mesaiye katılmak üzere gönderdiler. Mandayı kabul edemem. Eğer kabul edecek olanlar varsa, bunlar her kim olursa olsun şiddete reddeder ve kınarız. Mesela, manda fikrini siz kabul ederseniz sizi de reddeder, Mustafa Kemal’i “vatan kurtarıcısı değil, vatan batırıcısı, olarak adlandırırız” diye bağırdı. Bu gencin yürekten kopup gelen bu sözleri karşısında orada hazır bulunanların birçoğunun gözleri yaşarmıştı.
Mustafa Kemal Paşa da heyecanlı bir sesle “Arkadaşlar gençliğe bakın, Türk milli bünyesindeki asil kanın ifadesine dikkat edin.” dedi, sonra Hikmet Bey’e dönerek “Evlat, için rahat olsun. Gençlikle iftihar ediyorum ve gençliğe güveniyorum. Biz azınlıkta kalsak dahi mandayı kabul etmeyeceğiz. Parolamız tektir ve değişmez” diyerek Hikmet Bey’e cevap vermiştir…” Sivas Kongresi’nde bir daha geri gelmemek üzere mandacılık kesin olarak reddedilmiştir.
İnkılap Tarihi ders notlarına buradan ulaşabilirsiniz.
Havza Genelgesi Amasya Genelgesi Erzurum Kongresi Sivas Kongresi
