Elementlerin Sınıflandırılması
Elementleri genel özelliklerini ve periyodik tabloyu oluşturan kısımları biliyoruz. Peki, sizce elementler, periyodik tabloda aşağıda verilenlerden hangisine göre sınıflandırılmıştır.
- A) Metal, ametal ve yarı metal olma özelliğine göre
- B) Katı, sıvı, gaz olma özelliğine göre
- C) Halojen ve asalgaz olma özelliğine göre
- D) Grup ve periyotlara göre
Kimyasal yöntemlerle kendisini oluşturan taneciklere ayrılamayan saf maddelere element denildiğini öğrenmiştik. Bilim insanları elementleri sınıflandırırken fiziksel özelliklerini de dikkate almışlardır. Benzer özelliklere sahip olan elementler periyodik sistemde birbirlerine yakın yerlerde bulunmaktadır. Elementler, fiziksel ve kimyasal özellikler gösterirler. Bilim insanları elementler arasındaki ilişkileri bulmak için çeşitli çalışmalar yapmışlar ve yaptıkları bu çalışmalar sonucunda elementleri özelliklerine göre aşağıda görüldüğü gibi sınıflandırmışlardır.
Sizin de gözlemlediğiniz gibi periyodik tablonun sol kısmını kaplayan ve dörtte üçünü oluşturan metallerdir. Geri kalan kısmı ise yarı metal, ametal ve soygazlar oluşturmaktadır.
1) Metaller
Aşağıda metallerin başlıca özellikleri verilmektedir. Siz de bu özellikleri inceleyerek, metallere çevrenizden örnekleme yapabilirsiniz.
- 1A Grubu (Hidrojen hariç), 2A Grubu, 3A Grubu (Bor hariç) ve 4A Grubundaki Kalay (Sn) ve Kurşun (Pb) metaldir. Ayrıca B Grubu Elementleri (Geçiş Metalleri) de metaldir.
- Yüzeyleri parlaktır.
- Isı ve elektriği iyi iletirler.
- Tel ve levha haline getirilebilirler.
- Civa hariç oda koşullarında katı halde bulunurlar.
- Kendi aralarında bileşik oluşturmazlar; alaşım adı verilen homojen karışımı oluştururlar.
- Ametallerle bileşik oluştururlar ve oluşturdukları bileşiklerinde yalnız pozitif (+) değerlik alırlar.
- Na, Mg, K, Fe, Al şeklinde atomik yapıdadırlar.
2) Ametaller
Aşağıda ametallerin başlıca özellikleri verilmektedir. Siz de bu özellikleri inceleyerek ametallere çevrenizden örnekler vermeye çalışınız.
- 4A’daki Karbon atomu (C), 5A, 6A, 7A Grubu elementleri ametaldir (Bu gruplarda var olan bazı yarı metal elementler aşağıda belirtilmiştir).
- Yüzeyleri mattır.
- Isı ve elektrik akımını iletmezler (Grafit hariç).
- Tel ve levha haline getirilemezler, kırılgandırlar.
- Oda koşullarında katı, sıvı ve gaz halinde bulunurlar.
- Bileşiklerinde hem pozitif (+) hem de negatif (-) değerlik alırlar (Flor hariç).
- Hem metallerle hem de kendi aralarında bileşik oluştururlar.
- Genellikle N2, O2, F2 gibi moleküler halde doğada bulunurlar.
- Hidrojen hariç periyodik cetvelin sağ tarafında bulunurlar.
3) Yarı Metaller
Periyodik cetvelde metal ve ametalleri ayıran merdivenin her iki tarafında bulunurlar. 3A Grubundan başlayıp 8A Grubuna doğru çapraz giden kısım yarı-metaldir.
- Bor (B) – 3Agrubu yarı metali,
- Silisyum (Si), Germanyum (Ge) – 4Agrubu yarı metali,
- Arsenik (As), Antimon (Sb) – 5Agrubu yarı metali,
- Tellür (Te), Polonyum (Po) – 6A grubu yarı metalleridir.
- Hem metallerin hem de ametallerin bazı özelliklerini gösterirler.
- Bazı fiziksel özellikleri bakımından metallere, kimyasal özellikleri bakımından ise ametallere benzerler.
- Yüzeyleri parlak ya da mat olabilir.
- Elektrik ve ısıyı metallerden az, ametallerden daha iyi iletirler.
- Kırılgan değildirler; tel ve levha haline getirilebilirler.
Metal, ametal ve yarı metallerin kullanım alanları
Aşağıda günlük yaşamımızda sıklıkla karşılaştığımız bazı metal, ametal ve yarı metallerin kullanım alanları verilmektedir.
- Metaller: Isı ve elektriği iyi iletiyor olmaları ve dayanıklı olmaları nedeni ile bina yapımından, televizyon, cep telefonu gibi elektronik aletlere kadar çeşitli alanlarda metaller kullanılmaktadır. Ayrıca parlak olmaları nedeni ile takı yapımında da metaller kullanılır.
- Ametaller: Endüstriyel ürünler, deterjanlar ve neon lambalar gibi alanlarda ametaller kullanılmaktadır. Ayrıca ısı ve elektriği iyi iletemedikleri için yalıtım malzemesi olarak kullanım alanları da vardır.
- Yarı metaller: İletken özellikleri nedeni ile bilgisayarlarda kullanılan dijital parçaların yapımında yarı metaller kullanımdadır. Yarı metaller hem metal hemde ametaller ile benzer özelliklere sahiptirler.
Soygazlar
- Küçüklüğümüzden beri uçan balonlarla karşılaşmışızdır. Bu balonların havada yükselmesini sağlayan şey nedir? Elimizden kaçırdığımız anda uçup gidiyor ve onu göremeyeceğimiz kadar havada yükseliyor. Sizce bunun nedeni nedir?
- Evlerimizde, okulumuzda ve iş yerlerinde kullanılan ampullerin ve floresan lambaların içinde ne olabileceğini hiç düşündünüz mü?
- Nasıl oluyor da kimi lambalar renkli renkli ışıklar verebiliyor?
Yukarıda verilen tüm örnekler soy gazları içermektedir. Bilim insanları periyodik tablonun en sağında sütununda yer alan 8A Grubu elementerini soygazlar olarak adlandırırlar. Soygazlara asal gazlar da denir.
Soygazların Özellikleri
Periyodik tablonun en sağ sütununda yer alan 8A Grubu elementleri olarak soygazlar;
- Helyum, Neon, Argon, Kripton, Ksenon, Radon elementleri soygazlardır.
- En son yörüngeleri her zaman tam dolu olduğu için en kararlı elementlerdir. Bu nedenle de tepkimeye girme eğilimleri zayıftır.
- Oda koşullarında tek atomlu gaz halinde bulunurlar.
- Helyum hariç, en dış düzeylerinde 8 elektron bulunur.
