Antik literatürden kalan eserler arasında, iyi bir talih eseri olarak, Eflâtunun Diyaloglarının tamamına sahip bulunuluyor. Eflâtunun kendi serveti ile kurmuş olduğu ve ilk yüksek mektep, ilk üniversite sayılabilecek olan akademi, bir çeşit vakıftı. Bundan dolayı bu kurum, Eflâtunun ölümünden sonra da yüzyıllarca sürmüş ve Filozofun eserleri Akademi içinde, nesillerden nesillere aktarılarak, tam bir surette saklanılabilmiştir.
Ancak, Eflâtunun eserleri arasına, Eflâtunun kendisi tarafından yazılmamış olan, bazı kitaplar da karışmıştır. Bundan dolayı, doğrudan doğruya Eflâtunun kaleminden çıkmış olan diyaloglarla, Eflâtun ile ilgili olmayanları. Birbirinden ayırmak sorumu ortaya çıkmıştır. Ancak, Eflâtun ile ilgili olan sorun, yalnız bundan ibaret değildir.
Bir de Eflâtunun kendine ait olan diyalogların zaman bakımından sıralanması ve bu eserlerde Düşünürün, gerek sanatçı, gerek filozof şahsiyetinin gelişme gidişinin kavranması işi vardır. Eflâtunun eserleri, uzun araştırmalar sonucunda, dil, üslup ve muhteva bakımından zaman içindeki değişme ve gelişmeleri göz önünde tutularak çeşitli guruplara ayrılmıştır.
Filozofun eserlerine gruplanma imkânı veren zaman içindeki bu değişme ve gelişme de onun kendi hayatındaki önemli olaylarla, meselâ, Sokrates’in idamı ile Syrakusa’ya yaptığı yolculuklarla, nihayet Dion’un öldürülmesi ile ilgilidir.
Eflâtunun Diyalogları
Eflâtunun Diyalogları, göz önünde tutulan bütün bu esaslar açısından dört guruba ayrılır.
1) Sokratik Diyaloglar
Birinci gurup Diyalogları Sokratik Diyaloglar adını taşır. Eflâtunun gençlik devresine ait olan bu Diyaloglarda Sokratçı metot, yani konuşma metodu takip edilir. Konuşmanın ağ’ inik noktası her vakit Sokrates’tedir. Sokrates, Diyaloglarda adı geçen şahıslara sorular sorarak onları tartışmaya zorlar. Eflâtunun Sokrates’in derin bir surette tesiri altında kaldığı bu ilk devre Diyalogları şunlardır. Küçük Hippias, Protagoras, Laches, Thrasymachos, Devlet adlı kitabının birinci bölümü, Charmides, Euthyphron, Apologie ve kriton. Son iki eseri, Sokrates’in ölümünden sonra yazmış olduğu kabul edilmektedir.
2) Geçiş Devri Diyalogları
Eflâtunun ikinci gurup Diyalogları, Geçiş Devri Diyaloglarıdır. Bunların başında, Gorgias diyalogu gelir. Adını meşhur sofistlerden birisi olan Gorgias’dan alan bu Diyalogda Sofistlerin takip ettikleri metot tenkit edilir ve öğretme usulleri reddedilir. Bu ikinci devre Diyalogları arasında, ilk tetkik gezisinden sonra kaleme almış olduğu Menexenos vardır. Nihayet, Kratylos ve Euthydemos’la Akademisini kurduktan sonra yazmış olduğu ve meşhur ideler nazariyesini ilk defa ele aldığı Menon Diyalogu da bu ilk geçiş devresi diyalogları arasında bulunur. Bu ikinci gurup diyaloglarının orijinalliğini, belli felsefe sorularının bir takım sembollere bürünerek birer mitos şeklinde anlatılması meydana getirir.
3) Olgunluk devri eserleri
Eflâtunun üçüncü gurup diyalogları, filozofun yaratıcı ve sanatçı yönlerinin en parlak bir şekilde belirdiği olgunluk devri eserleridir. Ruhun ölmezliği ile ideler nazariyesini konu olarak alan ve Sokrates’in idamından önceki son anlarını tasvir eden Phaidon diyalogu ile «Eros» yani aşktan söz eden Symposion diyalogu; Gene ruhun ölmezliği ve aşk meselelerini ele alan Phaidros diyalogu ile ideal devlet şeklini araştıran Politeia, yani devlet diyalogu bu üçüncü devreye ait olan eserlerdir.
4) İhtiyarlık diyalogları
Dördürcü Gurup diyaloglar, ihtiyarlık diyalogları adını alır. Bunlardan Theaitetos ve Parmenides’de empirik gerçekliğin kendisi göz önünde tutularak bilgi meselesi ele alınır. Eflatun, bu diyaloglarından ilkinde, empirizm ve sensualizm’le hesaplaşır. İkincisinde ise Elea Mektebi ve Heraklit karşısındaki tavrını belirtir. İkinci Syrakusa yolculuğundan sonra kaleme almış olduğu sophistes ve Politikos ile Timaios ve Kritias diyalogları ve nihayet kanunlar adlı eseri de bu dördüncü devre diyaloglarından sayılmaktadır.
İlgili Konular
