Yazı türleri ve özellikleri Nelerdir?

Her yazı, türleri ve özellikleri bakımından farklıdır, yazıyı yazmadan önce hangi yazı türünün kullanılacağını belirlemek önemlidir. Yazılacak olan yazı belirlendikten sonra o yazı türünün özellikleri göz önünde bulundurularak konusunda mükemmel bir yazı meydana gelebilir. her konuda mükemmel bir yazı yazabilmek için yazı türlerine ait özellikleri derledim ve beğeninize sunuyorum.

Yazı türleri ve özellikleri Nelerdir?

Hikayenin Tanımı ve Özellikleri

Gerçeğimsi olayları yer, zaman ve kişi göstererek ayrıntıya girmeden anlatan yazı türüdür. Hikayelerin kişileri azdır, hikaye bir tek olayı anlatır. Öyküde bir olay vardır. Bu olay, başlangıçtan sona doğru giden herhangi bir olayın anlık bir parçasıdır. İşte hikayeler, o bir anlık parça içerisindeki insanı incelerler. Ancak, herhangi bir şey yada hayvan da öykünün konusu olabilir. Hikayelerin kısa, kişilerinin sayıca az ve yaşantılarının yalnız bir tek yönünün anlatılması en belli başlı özelliğidir.

İyi bir öykü ince bir üslup ister. Monotonluktan uzak kalmak, hareketli, canlı, samimi ve kıvrak bir üslup kullanmak öykünün vazgeçilmez şartlarındandır. Hikayenin kuruluşunda serim, düğüm ve çözüm bölümü yer alır.

Romanın Tanımı ve Özellikleri

İnsanların başlarından geçen veya geçebilir olayları, yer ve zaman belirterek, bütün ayrıntılarıyla anlatan uzun yazılara roman denir. Roman, okuyucunun bilgi ve kültürünü artırarak büyük yararlar sağlayan bir yazı türüdür. Romanın öğeleri; olay, kişiler, çevre ve fikirlerdir. Bir romanda olaydan çok kişiler daha önemlidir. Çünkü romanı hayatımızın bir kesiti olduğundan roman kahramanları olarak bilinen kişiler, bize kendimizi ve çevremizdeki bazı kişileri hatırlatırlar.

Roman üç bölümden meydana gelir:

• Serim: Romanın girişi olan bu bölümde kişiler, çevre ve olay tanıtılır.
• Düğüm: Olayın akışı hızlanır. Kişilerin özellikleri, olayın geçtiği yer, devir ve çevre belirtilir.
• Çözüm: Düğüm çözülerek artan merak giderilir. Verilmek istenen mesaj verilir.

Romanlar konularına ve işlenişlerine göre töre romanı, aile romanı, çağ romanı, dedektif romanı, eğitim romanı, gelişim romanı, hiciv romanı, polis romanı, kişisel roman, mikro roman, sanatçı romanı, toplum romanı gibi bölümlere ayrılır.

Masalın Tanımı ve Özellikleri

Masallar, halk muhayyilesinden doğan, olağanüstü olaylarla süslü, olağanüstü kişilerin başlarından geçen, zaman ve yer kavramları belirli olmayan ilgi çekici hikâyelerdir. Masalların yazarları belirsizdir, anonimdirler.

Masallardaki olaylar gerçeğe uymaz; şahısları hayatta hiçbir zaman rastlanmayacak kuvvetlere, niteliklere sahip olağanüstü kişilerdir. Masallar olağanüstü olaylarla çocukların hayal güçlerini geliştirir. Masalların belli başlı kahramanları cüceler, gulyabaniler, periler, devler, alev püsküren ejderhalar, cadılardır.

Masal kahramanları her tabakadan seçilebilir. Kraldan çobana kadar toplumun her kesiminden masal kahramanı seçildiği görülür. Masallarda zaman belirsizdir. Halk masalları, toplumun geleneklerini, düşünüş tarzını, zevkini sözlü olarak kuşaktan kuşağa iletir. Nesiller boyunca ağızdan ağza geçerek olgunlaşır. Masallarda giriş(tekerleme), olayın anlatılışı ve sonuç olmak üzere üç bölümlük bir planı vardır.

Denemenin Tanımı ve Özellikleri

Deneme yazıları, yazarların kendi kişisel düşüncelerini iddiasız, ispatsız ve kesin hükümlere varmadan anlattığı yazılardır. Kesin kurallara sahip değil ve belli bir ilkeye dayanmamaktadır. Konu seçimi, anlatımı ve planı tamamen yazarın kendi görüşüne kalmıştır. Yani gurbet, felsefe, ölüm veya aşk konularında yada herhangi bir şekilde kişi ve toplumu ilgilendiren konularda yazılabilir. Deneme yazıları çelişkili ve zıt düşünceleri bir araya getirebilir.

Fablın Tanımı ve Özellikleri

Olay kahramanları çoğunlukla hayvanlarla bitkilerden seçilen varlılara insan kişiliği verilerek ve insan gibi konuşturularak, başlarından geçen olayları ibret verecek biçimde anlatan kısa, çoğunlukla manzum olan hikâyelere fabl denir.

Fabl, insanların kusurlarını düzeltmeye, töresel bir kavram ortaya koymaya yarar. Fabllarda hayal ögesi bir araç, ahlak dersi asıl amaçtır. Fabllarda çoğunlukla doğruluk, iyilik, düşmanlık, adalet konuları işlenir. Fabllarda, canlı akıcı, sürükleyici, nitelikli bir anlatım kullanılır. Fabl türünün ilk örnekleri, Hint Edebiyatında Beydeba, Yunan Edebiyatında Aisopos ve Fransız Edebiyatında La Fontaine’dir. Türk Edebiyatındaki ilk örneği ise 15..yy’da Şeyhi’nin yazdığı Harname isimli mesnevidir.

Şiir Bilgisi

İnsanda güzel duygular uyandıran, onu bir ruh halinden başka bir ruh haline götüren, ölçülü, kafiyeli sanatlı sözlere şiir denir. Her şairin farklı bir şiir yorumu vardır. Şiir güzel söz söyleme sanatıdır aynı zamanda. Dinleyende hoş ve güzel duygular uyandırır.

Türk şiiri asırlar süren klasik bir edebiyat geleneğinden sonra XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren toplumdaki değişimlere ve batıdan gelen etkilere bağlı olarak bir değişmenin içine girmiş ve zamanımıza kadar değişmeyi sürdürmüştür.

Birçok şiir türü vardır. Şiir türleri şunlardır:

1. Lirik Şiir: aşk, ayrılık, özlem gibi duyguları işleyen, toplumda hemen hemen herkesin ilgisini çekebilecek konuları işleyen şiir türüdür.
2. Didaktik Şiir: Öğüt vermek için yazılan şiirlerdir. Öğretici şiirlerdir.
3. Pastoral Şiir: Tabiat güzelliklerini, kır ve çoban hayatını anlatan, tasvir eden şiir türüdür.
4. Epik Şiir: Bir milletin hayatında önemli bir değişikliğe yol açmış savaşlar, doğal afetler, büyük göçler vb. gibi konuları ve kahramanlık duygusunu işleyen şiir türüdür.

Makalenin Tanımı ve Özellikleri

Makale, herhangi bir konuda bilgi vermek, bir gerçeği ortaya koymak, yeni bir görüş veya düşünceyi ileri sürmek, ileri sürülen bu görüş ve düşünce üzerinde yapılan inceleme ve araştırma sonuçlarına göre deliller göstererk düşüncenin doğruluğunu kanıtlamak amacıyla yazılan gazete ve dergi yazılarıdır.

Günlük gazete ve dergilerin dışında sadece yazıldıkları bilim dalıyla ilgili makalelerde vardır. Makalenin temel ögesi düşüncedir. Yazılması zor olan makale, bir fikri, bir bilgiyi veya amacı geniş halk kitlelerine duyurmak amacıyla yazılır. Makalelerde kanıtlama amacı vardır. Makale yazarı, işlediği konunun tüm yönlerini vermeli, okuyucuyu inandırmalıdır. Bunun içinde kanıtlardan yararlanmalıdır.

Röportajın Tanımı ve Özellikleri

Çoğunlukla gazete ve dergilerde yayımlanan, herhangi bir kişi, kurum, yer veya eşyayı çeşitli yönleriyle tanıtmak için hazırlanan yazılara röportaj denir. Konuyla ilgili resim, fotoğraf, belge ve çizimlere de yer verilebilir.

Röportaj yazısı gözlem ve incelemeye dayanır. Röportajda seçilen konunun herkesi ilgilendiren bir yapıda olması gerekir. Objektifliğin yanında insan dönük olması gerekir. Röportajlar, canlı, yaşayan ve sıcak üslubuyla okuyucuyu sarıp sarmalamalıdır. Ağdalı uzun cümlelerden kaçınılır. Röportajda yazar kişisel görüş ve düşüncelerine yer verebilir. Bu yönüyle röportaj yazısı haberden ayrılır.

Mektubun Tanımı ve Özellikleri

Mektup, birbirinden uzakta bulunan kişilerin birbirleriyle konuşmak ve anlaşmak amacıyla yazdıkları dilekleri ve düşünceleri, istekleri ve olayları duyurmada başvurdukları bir iletişim aracıdır. Mektubun diğer yazı türlerinden ayrı bir karakteri vardır. Her şeyden önce mektup, bağımsızdır, ufukları olabildiğince geniştir. Mektup dar kalıplar ve kurallar içinde tanımlanamaz. Konuları oldukça bol ve sınırsızdır.

Mektuplar üç çeşide ayrılır:

1. Özel Mektuplar
2. Resmi Mektuplar
3. İş Mektupları

Anı Yazısının Tanımı ve Özellikleri

Yazarın yaşamış olduğu önemli olaylarla ilgili gözlem, bilgi ve izlenimlerini edebi değe taşıyan bir dille ve hikaye etme anlatım biçimiyle yazdığı yazılara anı yazısı denir. Anı kitaplarına eskiden hatırat denirdi. anılar ya günü gününe ya da sonradan hatırlanarak yazılır.

Tanınmış bilim, edebiyat, sanat ve siyaset adamlarının kaleme aldıkları anılar;hayatlarını devirlerini, çalışma ve araştırmalarını aydınlatması bakımından çok önemlidir. Anıda süslü ve sanatlı bir anlatımdan kaçınmalı; açık seçik, yalın ve sade bir anlatım kullanılmalıdır.

Gezi Yazısının Özellikleri

Gezilip görülen yerlerin çeşitli yönleriyle ilgi çekici bir biçimde anlatan yazılardır. Bu tür yazılara seyahatname de denir. Gezi yazıları, gezilip görülen yerler hakkında bilgi vermek, o yerlerin güzelliklerini ve görülmeye değer yönlerini göstermek amacı taşır. Usta bir yazarın bu tür yazısını okuyan kimse, o yerleri, insanları görmüş gibi olur.

Gezi yazıları, tarih, coğrafya, sosyoloji ve diğer ilim dallarında temel kaynak olarak göz önünde bulundurulabilir. Gezi yazısı, bir halkı, olayları manzaraları, eşyaları, renkleri, lezzetleri, çalışmaları, yaşayışları ve gelenekleri tanıtmak gayesiyle izlenimleri kaleme alır.

Tiyatro Yazısı ve Özellikleri

Tiyatro, hem göze hem de kulağa hitap eden sahne eseridir. Yaşanmış ya da yaşanması muhtemel olayları sahneden canlandırmak için belirli bir teknik çerçevesinde yazılan eserlere tiyatro(piyes) denir.

Tiyatro insanı eğlendirirken hem de eğiten bir sanat dalı olarak kabul edilir. Tiyatro türü; olay, şahıslar ve olayın geçtiği yer olmak üzere üç temel öge üzerine kurulur. Esası karşılıklı konuşmaya(diyalog) dayanır. Tiyatro ederlerinde konuşmaların yanı sıra, hareketlerin de belirtilmesi gerekir. Kişilerin el ve kol hareketlerine jest, yüz hareketlerine mimik denir. Jest ve mimikler bir bütün halinde kullanılması gerekir. Tiyatro eseri tabii bir dille yazılmalıdır. Kişiler konumlarına göre konuşturmalıdır.

Biyografi Yazısının Özellikleri

Biyografiler, bir kimsenin hayatını anlatan yazılardır. Tanınmış, sevilmiş, hayatında örnek olmuş, eserler yazmış, yurtlarına, insanlara büyük yararları dokunmuş önemli kişilerin çalışmalarını, hayat hikayelerini yazmaları önemli ve yararlıdır.

Biyografiler gerçekleri dile getirmelidirler. Sağlam kanıtlara dayanmalıdır. Biyografi yazarı eserinde tarafsız davranmalıdır. Biyografisi yazılan kişi hakkında kişisel duygu ve düşüncelere pek yer verilmemelidir. Biyografisi yazılan kişinin, yaşadığı dönem, çevresi, hayat şartları, eserleri üzerinde durulmalıdır. Biyografi yazılarının dili açık, sade ve yalın olmalıdır.

Otobiyografi Yazısının Özellikleri

Bir kimsenin kendi hakkında yazdığı yazı veya eser; diğer bir değişle kişinin, kendi hayat olaylarını anlatan biyografidir. Otobiyografi yazılırken, çevre ve aile büyüklerinin bilgisinden yararlanmak, konuyla ilgili bütün gerçekleri tamamlamak ve sonra içtenlikle kaleme almak gerekir. Otobiyografide, açık, yalın, inandırıcı ve canlı bir anlatım olmalıdır.

Senaryonun Tanımı ve Özellikleri

Filmin yazılı metnine senaryo denir. Senaryo sinemanın geliştirdiği, güzel sanatların yedincisi kabul edilen yazı türüdür. Teknik açıklamalı bir plan ve sahne sahne yazılmış olan senaryo film çekiminin temelini oluşturur. Bir hikayenin senaryo haline gelirken geçtiği aşamalar;

Süje, tema, eşel ve tretman

Öz Geçmişin Tanımı ve Özellikleri

Özel veya resmi kuruluşlar tarafından istenen, kişinin hayatını, yeteneğini ve iş yapma gücünü belgeleyen kısa tanıtım yazısına öz geçmiş denir. Özel veya resmi işveren, adaylar hakkında ön bilgi edinmek üzere veya bazen personelin tanıtımı için hazırlanan kataloglarda veya web sayfalarında kullanılmak üzere öz geçmiş istenir. Öz geçmişte, kimlik bilgileri, eğitim durumu, iş deneyimi ve kişisel başarılar gibi bilgilere yer verilir. Öz geçmiş kısa, açık, doğru ve abartısız yazılmalıdır. Kişinin tanıtımına yardımcı olmalıdır.

---