Kon Düzenekleri ve Görünür Hareket

Gök Küresi Nedir?

Gözlenen cismin (veya cisimlerin) gözlemciye olan uzaklığı arttıkça gözün karşılaştırma yapabilme gücü azalır. Gök cisimlerini küresel bir yüzeyde gibi algılamanızın nedeni de uzaklıktır.

Astronomide Dünya’yı merkez olarak kabul eden hayalî küre, gök küresi olarak tanımlanır.

Dünya yüzeyinde bulunan bir gözlemci nerede olursa olsun bütün gök cisimlerini aynı uzaklıktaymış gibi algılar. Şekil I’de bu durum, Şekil II’de ise bu algı sonucu oluşan gök küresi temsilî olarak gösterilmiştir.

Gök Küresinin Temel Öğeleri

Uzayda sabit bir noktadan eşit uzaklıktaki noktaların oluşturduğu geometrik cisim küre olarak tanımlanır. Sabit noktaya olan eşit uzaklıklar kürenin yarıçapıdır.

Küreyi şekildeki gibi kesen bir düzlem ile kürenin ara kesiti geometrik olarak daire, küre yüzeyi ile düzlemin ara kesiti ise çemberdir.

Gök cisimlerini gök küresinin üzerindeymiş gibi algılıyoruz. Bu küre üzerinde gök cisimlerinin ko­numlarını tarif edebilmek için bazı ögelere gereksinim duyarız. Şimdi gök küresini oluşturan bu temel ögeleri inceleyelim.

Dünya’nın Ekvator düzlemi i­le gök küresinin ara kesiti gök eş­leği veya kısaca eşlek olarak ta­nımlanır. Gök eşleği gök küresini iki yarım küreye ayırır. Yıldızların konumu kuzey ve güney yarım kü­relere göre tanımlanır.

Ekvator düzlemi Dünya’yı kuzey ve güney olmak üzere iki yarım küreye ayırır.

Çekül doğrultusunun gök küresini gözlemcinin başı doğ­rultusunda kestiği nokta, başucu noktası veya zenit olarak tanımlanır.

Dünya üzerindeki bir gözlemcinin bulunduğu noktada çekül doğrultusu­na dik olan düzlem çevren düzlem ola­rak tanımlanır. Ufuk düzlemi de deni­len bu düzlem ile gök küresinin ara kesiti çevren olarak adlandırılır. Çev­ren gök küreyi iki yarım küreye ayırır. Gözlemcinin bulunduğu küre çevrenin üstü, diğeri ise çevrenin altı olarak ta­nımlanır.

Dünya’nın dönme ekseninin uzantısının gök küresini kestiği varsayılan noktalar kuzey gök uçlağı (P), güney gök uçlağı (P’) olarak tanımlanır.

Çekül doğrultusunun gök küresini gözlemcinin ayakları doğrultusunda kestiği nokta, ayakucu noktası ve­ya nadir olarak tanımlanır.