Maarif Kongresi konu anlatımı İnkılap Tarihi kitap ve ders notları kullanılarak derlenmiştir.
Maarif Kongresi (15-21 Temmuz 1921)
Kütahya-Eskişehir Savaşları sırasında, Yunanların saldırıya geçtikleri günlerde Mustafa Kemal Ankara’da Maarif Kongresi’nin toplanmasını istedi. Bağımsızlık savaşının en buhranlı döneminde Mustafa Kemal’in böyle bir kongreyi toplamak istemesi onun eğitime, bağımsızlık savaşı kadar önem verdiğini göstermektedir. Dönemin Maarif Vekili (Eğitim Bakanı) Hamdullah Suphi Bey savaş nedeni ile kongreyi erteleme isteğini Mustafa Kemal’e iletmiştir.
Mustafa Kemal Hamdullah Suphi Bey’e şu cevabı vermiştir: ” …Hayır hayır ertelemeyin, cahillikle, ilkellikle savaş, düşmanla savaştan daha az önemli değildir. Toplantıya katılacağım…”
(İ. Habib Sevük, O Zamanlar, s.174)
15 Temmuz 1921’de Mustafa Kemal’in talimatı üzerine Maarif Kongresi, Ankara’da Erkek Öğretmen Okulunda toplandı. Ülkenin birçok yerinden eğitimcilerin katıldığı kongrenin açılış konuşmasını Mustafa Kemal yaptı.
Mustafa Kemal Hakimiyet-i Milliye gazetesinde yayımlanan konuşmasının bir bölümünde şunları söylemektedir: “Gelecek için hazırlanan vatan çocuklarına, hiçbir zorluk karşısında baş eğmeyerek sabırla çalışmalarını ve eğitimdeki çocuklarımızın ana babalarına da yavrularının eğitimlerini tamamlamak için her fedakarlığa katlanmaktan çekinmemelerini öneririm. Büyük tehlikeler karşısında uyanan milletlerin ne kadar kararlı oldukları tarihçe ispat edilmiştir. Silahıyla olduğu gibi beyniyle de mücadele etmek zorunda olan milletimizin, birincisinde gösterdiği gücü ikincisinde de göstereceğine asla şüphem yoktur. Milletimizin temiz karakteri yetenek ile doludur…”
(Hakimiyet-i Milliye, 21 Temmuz 1921) (Düzenlenmiştir.)
21 Temmuz’a kadar çalışmalarına devam eden kongrede, yeni Türk Devleti’nin takip edeceği milli eğitim politikasına ve bu politikanın nasıl gerçekleştirileceğine dikkat çekilmiştir. O günün olağanüstü şartları içinde böyle bir kongrenin gerçekleşmesi Türk Devleti’nin eğitim konusuna büyük önem verdiğini göstermektedir. Ayrıca kamuoyuna Milli Mücadele’nin zafere ulaşacağından emin olunduğu mesajı verilmiştir.
