Orta çağda kurulan başlıca devletler konumuz ile bu döneme ait devletleri sosyal yapılarını ve siyasi yapılarını öğreneceğiz.
Konu dönemi itibari ile oldukça önemli bir konudur. Ayrıca dönem içindeki devletlerin siyasi yapılanmaları kendilerinden sonraki dönemlere örnek olarak ilerleyerek gelmektedir.
Orta Çağdaki Başlıca Siyasi Gelişmeler
- Sasani Devleti’nin yıkılması (651)
- Vizigot Krallığının sona ermesi (711)
- İslamiyet’in Hindistan’da yayılmaya başlaması (1000)
- Katolik-Ortodoks bölünmesi(1024)
- Moğol İmparatorluğunun kurulması (1196)
- Magna Carta (1215)
- Moğol İmparatorluğu’nun parçalanması
- İngiltere’de parlamenter sisteme geçilmesi (1295)
- Yüzyıl savaşları (1337-1453)
- Avrupa’da veba salgını (1347-1351)
Orta Çağda Siyasi Yapılar
- Orta Çağ Avrupası’nda siyasi yapıyı şekillendiren ve bu döneme damgasını vuran sistem feodalite olmuştur.
- Feodalite yapısı, nüfuzlu savaş lortlarının üstün güç olarak kabul edildiği, zayıfların ise kendilerini sahiplerine emanet ederek karşılığında sadakati ile hizmet sözü verdikleri bir toplum yapısı demektir.
- Sasani İmparatorluğu(226-651) çağın büyük imparatorluklarından biridir. Geniş sınırlara ve güçlü bir devlet geleneğine sahiptir.
- Pers devlet geleneğini benimseyen Sasani imparatorluğunun yönetim şekli monarşidir.
- İmparatorluğun başında Şehinşah (krallar kralı) unvanını kullanan hükümdar bulunmaktaydı.
- Hz. Ömer Döneminde İslam Devleti ile yaptığı Kadisiye (636) Cecula (637) ve Nihavend (642) savaşları sonucunda giderek zayıflayıp sonunda yıkılmıştır.
- Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu (395-1459) çağın en büyük imparatorluklarından biri olup Orta Doğu’da, Ön Asya’da ve Doğu Avrupa’da önemli bir güçtür.
- Helenizm ve Ortodoksluk gibi kültürel bileşenler sonucu Bizans İmparatorluğu, Batı Roma İmparatorluğu’ndan değişik bir siyasi yapı durumuna gelmiştir.
- 1453 yılında Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u fethetmesiyle yıkılmışlardır.
- Moğol İmparatorluğu’nu kuran Temuçin’dir.
- Timuçin, 1206 yılında yapılmış olan kurultayda Türk-Moğol boyları tarafından kağan olarak seçilmiş ve Cengiz adını almıştır.
- Moğollar üzerinde Şamanizm’in önemli bir etkisi vardır.
- Cengiz’in ölümünden sonra Moğollar, Çağatay, Altın Orda, Kubilay ve İlhanlılar olarak dörde ayrılırlar.
İmparatorluklarda Sosyal, Ekonomik Ve Asgari Durum
| İmparatorluk | Yönetim | Sosyal ve Ekonomik Yaşam | Ordu |
| Bizans | İmparator | Ticarete dayalı | Ücretli askerler Ağır zırhlı birlikler |
| Sasani | Aristokratlar Danışma Meclisi | Topraktan alınan vergiler (Tarım) | Güçlü, düzenli ve disiplinli birlikler |
| Moğol | Kağan Kurultay (Danışma Meclisi) | Hayvancılık Konar-Göçer yaşam tarzı | Gönüllü askerler Hafif süvari birlikleri |
Artı Üründen Sosyal Sınıflara
Üreticinin ihtiyacını aşan ürüne artı ürün denir. Bu durum değiş tokuşu ve çiftçi, esnaf, tüccar, din adamı, savaşçı gibi yeni sınıfları ortaya çıkarmıştır.
- Orta Çağ’da feodalite sisteminde, köleler, serfler ve ür köylüler korunma ve adalet karşılığında senyörlere mal ve hizmet üretmekle yükümlüydü.
- Hititlerde ise toprak tımarlara ayrılmıştır. Topraklar tanrının ve kralın sayılıyordu. İşleme hakkı halktaydı.
- Sümerlerde topraklar, topraklara, kent yöneticilerine ve köylülere aitti. Hür insanlar vergi öderdi.
- Mısır’da firavun, tüm toprakların sahibiydi. Ve vergiler onun adına toplanırdı.
- Mezopotamya’da topraklar özel mülkiyet altındaydı.
İlk ve Orta Çağ’da Toplumsal Tabakalaşma
Toplumsal tabakalaşma, insanlar arasındaki ekonomik ve toplumsal eşitsizliğin görünür duruma gelmesidir. Buna göre toplumlar hiyerarşik bir sistem içerisinde sınıflandırılır. Toplayıcılık ve avcılığa dayanan toplumlarda çok az tabakalaşma yaşanmış olmasına rağmen tarım üretimin gelişmesi ve bununla beraber zenginliğin yükselmesi sonucu tabakalaşmada da artış olmuştur.
Orta Çağ’da Toplum
- Soylular
- Din adamları
- Burjuvalar
- Köylüler
Orta Çağda Kurulan Başlıca Devletler ve Ticaret
Orta çağda kurulan devletler kara ticaretinde atlar, at arabaları ve develer deniz ticaretinde ise insan ve rüzgâr gücüyle hareket ettirilen kürekli ve yelkenli gemiler yaygın şekilde kullanılmıştır
Nerelerde Yapılır Bu Ticaret?
- Korum: Asurlu tüccarların toplandığı semtler olan konumlar, şehrin hemen dışında ticari işlerin görüldüğü yerdir
- Agora: Şehir devletlerinde ticari faaliyetlerin yapıldığı yer olup kent meydanı, çarşı, pazar yeridir.
- Arast: Aynı esnaf grubuna at dükkânların bir arada bulunduğu çarşılardır.
- Han: Kervanların ve yolcuların konakladığı yapılardır.
- Rıbat: Sınır bölgesinde kurulan askeri amaçlı gözetleme merkezleridir.
- Kervansaray: Ticaret yolları üzerinde bulunan konaklama merkezleridir.
- Bedesten: Çeşitli eşyaların satıldığı kapalı çarşıdır.
İlk Ve Orta Çağda Ticaret Yolları
- Orta Asyada kurulan uygarlıklar ile Avrupa arasındaki ticari faaliyetler genellikle ticaret yolları aracılığıyla gerçekleşmiştir.
İpek Yolu
- Çin’den başlayıp Anadolu’ya kadar giden bu yolda değerli birçok ürün satılır. Ama ipek o dönemde çok değerli olduğu için yola ismini vermiştir. Bir ticaret yoludur. Yola kim hâkimse egemenlik, ekonomik güç ondandır.
Baharat Yolu
- Hindistan’dan başlayıp Anadolu’ya kadar baharatın ulaşmasını sağlayan yoldur. Baharat yiyeceklerin bozulmasını engellediği için oldukça önemli bir yoldur.
Kral Yolu
- Lidyalıların parayı bulmasını sağlamıştır.
Orta Çağda Ordu
Ortaçağda kurulan devletler siyasi birlikten yoksun olan Avrupa’da Ordulular küçük oldukları için uzun süreli seferler düzenleyememiştir.
Batı Avrupa’da VII. yüzyılda Franklar askeri bir düzen olarak feodalite sistemini geliştirerek sürdürmüşlerdir.
İlk Çağ’dan itibaren devletler, varlıklarını devam ettirebilmek, başarılı olabilmek, huzuru ve düzeni sağlayabilmek amacıyla kuvvetli askeri teşkilatlar kurmaya başlamıştır.
Orta Çağda kurulan devletler, Avrupa’da şövalyeler, okçular ve kuşatma teknikleri çevresinde dönen kara savaşları Doğu’da çok değişik bir şekilde cereyan etmiştir. En büyük değişiklik yüzlerce sene Orta Asya’da hâkim olan Türk ve Moğol atlı okçular olmuştur.
XIV. yüzyıldan sonra ise İngiltere ve Fransa gibi krallıklar ordularında maaş karşılığı asker bulundurmuşlardır. Böylece Avrupa’da askerlik mesleği meydana çıkmıştır.
Orta Çağ’da ücretli askerlik sistemi birçok devlette görülmüştür. Bizans İmparatorluğu, tarihin her döneminde ordusunda ücretli askerlere yer vermiştir.
Kanunlar Gelişiyor
İlk siyasi oluşumlarda, devlet ve toplum hayatının sistem ve disiplinle yürütülmesi için her türlü hukuki iş, gelenek şekline gelmiş kurallara göre düzenlenmiştir. Daha sonra ki zamanlarda örf ve adetlerden meydana gelen geleneksel hukuk kuralları yazılı duruma getirilmiştir.
Roma Hukuku
İlk basamağı 12 levha kanunlarıdır. Bu kanunlar ile beraber tüm Roma halkının görevleri ve sorumluluklarının yanında halk arasındaki ilişkiler gibi pek çok konuya açıklık getirilmiştir.
Justinianus Kanunları
Aile, kişi ve miras hukuku konularındaki düzenlemeler günümüz medeni hukukunun temelini temsil eder.
Cengiz Yasası
Bu yasa ile tüm Türk ve Moğol törelerinin yazılı hale getirilmiş ve düzenlenmiştir.
