I. Dünya Savaşı’ndan yenik ayrılan devletlerle yapılan barış antlaşmalarının esasları Paris Barış Konferansı’nda belirlenmiş ve antlaşmalar imzalanmıştı. 1920 yılına gelinmesine rağmen henüz Osmanlı Devleti’yle herhangi bir antlaşma yapılmamıştı. Anadolu’da Türk halkının işgal güçlerine karşı direnişi ve İtilaf Devletleri arasındaki görüş ayrılıkları Osmanlı’yla imzalanacak barışı geciktirmişti.
Sevr Antlaşması Nedir?
Misakımillî’nin ilanı ve Ankara’da Büyük Millet Meclisinin açılması üzerine İtilaf Devletleri bir araya gelerek İtalya’nın San Remo kentinde bir konferans düzenlediler (18-26 Nisan 1920). Bu konferansta Osmanlı topraklarının paylaşımı konusunda uzlaşmaya varan ve Sevr’in şartlarını hazırlayan İtilaf Devletleri, bu taslağı Paris’te bulunan Tevfk Paşa başkanlığındaki Osmanlı heyetine sundular. Tevfk Paşa, antlaşma şartlarının çok ağır olduğunu açıkladı ve değiştirilmesi için itirazda bulundu. Osmanlı heyetinin yaptığı itirazlar kabul edilmedi.
Sevr antlaşmasını hızlandıran olay nedir?
Bu baskı ve zorlamalar karşısında Sevr’in taslağını görüşmek üzere İstanbul’da Saltanat Şurası toplandı. Padişah ve Sadrazam Damat Ferit’in de katıldığı bu toplantı sonunda Topçu Feriki (Korgeneral) Rıza Paşa dışındaki şura üyeleri antlaşmanın kabul edilmesine karar verdiler. Bunun üzerine Paris’e giden Osmanlı heyeti 10 Ağustos 1920’de İtilaf Devletleri’yle Sevr Antlaşması’nı imzaladı. Şartları çok ağır olan Sevr Antlaşması 433 maddeden oluşmaktaydı.
Sevr Antlaşması’nın Bazı Maddeleri
- İstanbul ve çevresi ile Anadolu’nun bir bölümü Osmanlı Devleti’nde kalacak fakat azınlıkların hakları gözetilmezse İstanbul, Türklerin elinden alınacak.
- Boğazlar tüm devletlerin gemilerine açık olacak, uluslararası bir komisyon tarafından yönetilecek, bu komisyonda Türk üye bulunmayacak
- Osmanlı ordusu, jandarma gücü dahil 50 bin yedi yüz askerle sınırlı olacak. Osmanlı kara kuvveti, gönüllü olarak askere yazılanlardan oluşturulacak.
- Azınlıklara verilen haklar genişletilecek.
- Kapitülasyonlardan bütün devletler yararlanacak.
- Osmanlı kaynaklarını korumak ve artırmak için mali bir komisyon kurulacak, bu komisyon Osmanlı bütçesini kontrol edecek.
- Antalya, Konya, İç Batı Anadolu ve On İki Ada İtalya’ya bırakılacak.
- Ege Bölgesi, Doğu Trakya ve diğer Ege adaları Yunanistan’a verilecek.
- Antep, Urfa, Mardin ve Suriye Fransa’ya verilecek. Adana’dan Kayseri’ye ve Sivas’ın kuzeyine kadar olan bölge Fransız nüfuz bölgesi olacak.
- Irak ve Ürdün başta olmak üzere Arap topraklarında İngilizler manda yönetimi kuracak.
- Doğu Anadolu’da iki yeni devlet kurulacak.
- Kazı izni ancak arkeolojide yeterli deneyim sahibi olan kişilere verilecek. Osmanlı Hükûmeti, bu izinleri verirken hiçbir milletin bilginlerini geçerli bir sebep olmaksızın kazı yapmaktan yoksun bırakmayacak.
Sevr antlaşması neden kabul edilmedi?
Mustafa Kemal “Siyasal bağımsızlığımızı, adli, ekonomik ve mali hayatımızı yok etmeye ve sonucunda yaşama hakkımızı ortadan kaldırmaya yönelmiş Sevr Antlaşması bizce yoktur.” diyerek Sevr Antlaşması’nı kesinlikle tanımadığını belirtmiştir. Antlaşma Türk milleti tarafından da tepkiyle karşılanmış ve reddedilmiştir. Türk milleti asla karamsarlığa düşmemiş, tam tersine direnme gücünü daha da artırmış, işgalcilerle savaşıp onları Anadolu’dan atarak bu antlaşmanın uygulanmasını engellemiş ve onaylamadığını göstermiştir.
1914-1920 Yılları Arasındaki Önemli Gelişmeler
| 1914 | 28 Haziran 1914 – 1. Dünya Savaşı Başladı 11 Kasım 1914 – Osmanlı Devleti 1. Dünya savaşına girdi |
| 1915 | 18 Mart 1915 – Çanakkale Deniz Zaferi kazanıldı 8 Mart 1915 – Mustafa Kemal Anafartalar Grup Komutanlığına atandı |
| 1916 | 6 – 8 Ağustos 1916 – Mustafa Kemal Bitlis ve Muş’u Ruslardan geri aldı |
| 1917 | 15 Temmuz 1917 – Mustafa Kemal 7. Ordu Komutanlığına atandı |
| 1918 | 30 Ekim 1918 – Mondoros Ateşkes Antlaşması imzalandı 3 Kasım 1918 – İngilizler Musul’u işgal etti 13 Kasım 1918 – Mustafa Kemal Suriye Cephesi’nden İstanbul’a döndü |
| 1919 | 18 Ocak 1919 – Paris Barış Konferansı toplandı 15 Mayıs 1919 – izmir, Yunanlar tarafından işgal edildi 19 Mayıs 1919 – Mustafa Kemal Samsun’a çıktı 28 Mayıs 1919 – Havza Genelgesi yayınlandı 22 Haziran 1919 – Amasya Genelgesi yayımlandı 7-8 Temmuz 1919 – Mustafa Kemal Askerlikten istifa etti 23 Temmuz – 7 Ağustos 1919 – Erzurum Kongresi yapıldı 4 – 11 Eylül 1919 – Sivas Kongresi Yapıldı 20-22 Ekim 1919 – Amasya Görüşmeleri yapıldı 27 Aralık 1919 – Temsil Heyeti Ankara’ya geldi |
| 1920 | 12 Ocak 1920 – Son Osmanlı Mebusan Meclisi toplandı 28 Ocak 1920 – Misakımilli Kararları kabul edildi 16 Mart 1920 – İstanbul, itilaf devletleri tarafından resmen işgal edildi 11 Nisan 1920 – Mebusan Meclisi padişah tarafından kapatıldı 23 Nisan 1920 – BMM açıldı 10 Ağustos 1920 – Sevr Antlaşması imzalandı |
Sevr Antlaşması konu anlatımı 8. Sınıf İnkılap Tarihi kitap ve ders notları kullanılarak derlenmiştir.
