Konumuz Ulaşım Sistemlerinin Yerleşme ve Ekonomik Faaliyetlere Etkisi, bu konuda Kocaeli ve Çanakkale illerimizi kısaca ele alacağım. Konu anlatımı 12. sınıf kitap ve ders notları incelenerek derlenmiştir.
Ulaşım Sistemlerinin Yerleşme ve Ekonomik Faaliyetlere Etkisi
Ulaştırma sistemleri ve hizmetleri, modern ekonomilerin ve toplumsal gelişmenin temel ögesidir. Ulaşım faaliyetleri ve yerleşmelerin gelişmesi arasında sıkı bir ilişki vardır. Ulaşım fonksiyonunun özünü meydana getiren ulaşım faaliyetleri, istihdamdan çok sanayi, tarım, ticaret, yönetim, turizm ve güvenlik gibi fonksiyonların altyapısını oluşturduğu için kent yerleşmeleri açısından son derece önemlidir. Ticaret ve sanayisi yoğun olan kentlerin kara, demir veya deniz yolları bakımından önemli bir noktada olduğu dikkati çeker.
Ulaşım imkanları rahat ve kolay olan bir yerleşmenin, zaman ilerledikçe bu imkanlarını kullanarak ticaretini geliştirmesi daha kolaydır. Nitekim İpek Yolu veya Baharat Yolu gibi önemli yollar üzerinde tarih boyunca birçok şehir kurulmuştur. Bir bölgenin ulaşım sistemlerinin gelişmesinde bölgenin diğer bölgelere ve sanayi kuruluşlarına göre konumu da önemlidir. Yani bölgenin çevresinde gerçekleştirilen ekonomik faaliyetler, o bölgenin ticaret yollarının transit geçiş bölgesi olmasını sağlayabilir. Bu durum da bölgenin ekonomik açıdan gelişmesinde oldukça etkili olacaktır.
Ülkemizde ulaşım sistemlerinin gelişmiş olduğu bölgelere bakıldığında ekonomik faaliyetlerin ve yerleşmelerin bu bölgelerde yoğunlaştığı görülür. Ekonomik faaliyetlerin temel süreçlerinden olan dağıtımın ulaşım sistemleri ile sıkı bağı yadsınamaz. Dolayısıyla bir bölgede ulaşım sistemlerinin gelişmiş olması, ekonominin doğası gereği ekonomik faaliyetlerin de gelişeceği anlamına gelmektedir.
Kocaeli
Çevresindeki illere göre konumu ve ulaşım sistemlerinin gelişmesi nedeniyle bir sanayi ve transit geçiş şehri niteliğindeki Kocaeli, ulaşımın ekonomiye ve yerleşmeye etkisini incelemede güzel bir örnek teşkil etmektedir.
Kocaeli’nin sanayileşmesinde en önemli etken, tüm ulaşım imkanlarına sahip olmasıdır. Kara ve demir yolu ağları ile yapılan taşımacılık, özellikle Avrupa ve Orta Doğu’ya yapılmakta olup limanlar ile yapılan deniz taşımacılığı da önemli bir boyuta ulaşmıştır. İstanbul ve Bursa gibi önemli ticaret ve sanayi merkezlerine yakınlığı, yatırımlar açısından Kocaeli’yi öncelikli kılmaktadır. Kocaeli’nin şehir merkezi İzmit’in, İstanbul’a uzaklığı 85 km’dir. İstanbul’un batı yakasında bulunan Atatürk Havalimanı ve doğusunda faaliyet gösteren hemen yakınındaki Sabiha Gökçen Havalimanı ile dünyaya açılan Kocaeli, Ankara’ya da TEM otoyolu ile bağlıdır. Uluslararası İstanbul Atatürk Havalimanı’na 90 km, Uluslararası Sabiha Gökçen Havalimanı’na 50 km mesafededir. 5 kamu limanı (Derince ve Yarımca) ve 35 özel iskele ile deniz ulaşımı imkanları açısından tüm Anadolu’nun en iç noktasındadır. Ulaşım sistemlerinin gelişmiş olması Kocaeli’ni, Türkiye’nin en önemli sanayi kenti haline getirmiştir.
Kocaeli’de GSYİH’nin yüzde 69,9’unu sanayi sektörü oluşturmaktadır. İlde Sanayi Odasına bağlı yaklaşık 1.300 sanayi kuruluşu faaliyet göstermektedir. Bu sanayi kuruluşları, ağırlıklı olarak Gebze, İzmit ve Körfez ilçelerinde toplanmıştır. Ülkemizin en büyük 100 sanayi kuruluşunun 18’i Kocaeli’de bulunmaktadır. Kocaeli’nin imalat sanayii açısından ülke içinde ve dış ticaretteki payı ise %13’tür. Sahip olduğu sanayi kolları; kimya, metal eşya, otomotiv ve makine sanayisinin yanında taş ile toprağa dayalı sanayi olarak sayılabilir.
Ülke genelinde tüketilen toplam elektrik enerjisinin yaklaşık yüzde 10’u Kocaeli’de sanayi faaliyetlerinde tüketilmektedir. İlde 7’si aktif olmak üzere 12 organize sanayi bölgesi bulunmaktadır. Kocaeli, kişi başına düşen yıllık milli gelir açısından son 10 yıldır ülke genelinde birinci sırada yer almaktadır. Bu değer, Türkiye ortalamasının yaklaşık iki buçuk katıdır. Genel bütçe ve vergi gelirlerine katkı bakımından da Kocaeli %17,41 ile Türkiye sıralamasında ikinci sırada yer almaktadır.
Ulaşım imkanlarının zenginliği ve konumu itibarıyla zengin ekonomik faaliyet çeşitliliği Kocaeli’nin yüksek iş gücü talebi görmesine neden olmaktadır. Ulaşım ve ekonomik faaliyetleri gelişmiş olan Kocaeli; sürekli göç almakta, bu durum nüfusun artmasına ve yerleşme alanlarının genişlemesine yol açmaktadır. 2016 yılı nüfus verilerine bakıldığında Kocaeli’de nüfusun 1.830 .772 kişi olduğu görülmektedir. Yüz ölçümü 3.623 km2 olan Kocaeli ilinde km2 ye 505 kişi düşmektedir.
Çanakkale
Kuş uçumu uzaklık olarak Bursa, İstanbul, Kocaeli gibi ticaret ve sanayi açısından gelişmiş şehirlere yakın olmasına rağmen ulaşım olanaklarının kısıtlı olması nedeniyle Çanakkale’de ekonomik faaliyetler yetersiz ve nüfus yoğunluğu seyrektir. Çanakkale, uluslararası transit deniz ticaretinin geçiş güzergahı üzerinde önemli bir boğaza sahiptir. Ancak art bölgesindeki ulaşım yollarının sapa kalması, bu avantajını kullanmasına engel olmaktadır. Tarım, il ekonomisinde en önemli faaliyettir. Yetiştirilen tarım ürünleri arasında en önemli yeri oransal olarak sebze; ekim sahası olarak da hububat almaktadır.
Çanakkale’nin önemli geçim kaynaklarının başında ise hayvancılık gelmektedir. Son yıllarda tarıma dayalı sanayi kolları gelişme gösterse de ulaşım yollarının yetersizliği nedeniyle istenen seviyeye ulaşılamamıştır.
Çanakkale, yapımı devam etmekte olan Çanakkale 1915 Köprüsü ile yeni bir ulaşım yoluna sahip olacaktır. Kınalı-Tekirdağ-Çanakkale-Savaştepe otoyolu, İstanbul-Edirne otoyolunun Kınalı Kavşağı bölgesinden başlayıp Bolayır ve Gelibolu’nun kuzeyinden geçerek Sütlüce-Şekerkaya arasında 1915 Çanakkale Köprüsü’ne ulaşacaktır.
